Juf Petra kijkt Lotte en haar moeder na. Zojuist heeft Lotte in de gang van de school overgegeven. Moeder zag het gebeuren, kwam de school binnen en heeft zich over Lotte ontfermd. ‘Zien jullie nu, dat er écht iets met haar aan de hand is?’ heeft ze geroepen. ‘Ik neem nu gelijk contact op met de huisarts en de specialist in het ziekenhuis.’ Nadat ze Lotte wat opgefrist had, pakte ze haar bij de hand en liep met haar naar de deur. ‘Kom maar, Lotte, je mag bij mama blijven.’
Juf Petra gaat naar haar lokaal, pakt haar verzuimregistratielijst en zet een kruisje achter de naam van Lotte.
En zo begint het tweede artikel in de serie over bijzondere gesprekken met ouders, die in jaargang 29 van het Praxisbulletin zal verschijnen. Aflevering 2: over het bespreken van ziekmakende angst.
Lotte
Lotte zit sinds enkele maanden bij juf Petra in groep 3. En al vanaf de eerste schooldag – nu ruim twee jaar geleden – heeft Lotte moeite gehad om afscheid te nemen van haar moeder. Moeder vond het moeilijk om Lotte dan alleen te laten. Ze bleef zo lang mogelijk bij haar of nam haar weer mee naar huis.
Samen met de interne begeleider (IB’er) heeft de leerkracht van groep 1 toen een gesprek met moeder gehad. Ze hebben aangegeven, dat het voor Lotte heel belangrijk is, dat het afscheid kort duurt en volgens een vast ritueel verloopt. Samen met moeder hebben ze toen afspraken gemaakt. En moeder heeft haar best gedaan om zich daaraan te houden. Als Lotte erg van streek was, lukte haar dat niet. Dan nam ze Lotte vaak weer mee naar huis, waarna de leerkracht ziek noteerde, als oorzaak van het verzuim. Gelukkig gebeurde dit steeds minder vaak.
Groep 3
Toen Lotte na de zomervakantie naar groep 3 ging, begonnen de problemen opnieuw. Iedere morgen, als de rij gemaakt werd, begon Lotte te huilen en klampte zij zich aan haar moeder vast. Moeder liep dan met Lotte mee de klas in en wilde bij haar blijven tot ze weer rustig was.
Juf Petra heeft moeder toen uitgenodigd voor een gesprek. Ze heeft aan moeder uitgelegd waarom het niet wenselijk is als ouders mee de klas in gaan. Ze vertelde, dat de werkwijze in groep 3 anders is dan bij de kleuters en dat er nu steeds meer zelfstandigheid van leerlingen verwacht wordt. Moeder gaf aan, dat ze dat wel begreep. Maar Petra zag, dat ze hier toch moeite mee bleef houden, vooral als Lotte weer erg van streek was.
Ziekmelden
Vanaf dat moment begonnen ook de regelmatige ziekmeldingen. Dan belde moeder ’s morgens naar school en vertelde, dat Lotte buikpijn had en misselijk was. Soms had ze ook overgegeven. De volgende dag kwam Lotte dan meestal wel weer naar school. Maar het gebeurde ook wel, dat moeder belde met de mededeling, dat ze Lotte met geen mogelijkheid kon bewegen om naar school te gaan. Lotte kalmeerde pas, als ze met een beker warme melk op de bank voor de televisie zat.
Gesprek
Petra heeft toen – samen met José, de schoolmaatschappelijk werker – een afspraak met moeder gemaakt voor een gesprek. In dit gesprek kwam naar voren, dat moeder – die weduwe is geworden toen Lotte twee jaar was en geen andere kinderen heeft – het moeilijk vond om Lotte alleen te laten. En helemaal, als Lotte zo veel verzet toonde. Lotte en moeder waren altijd samen. Opa en oma waren de enigen, die op Lotte mochten passen. En dan alleen nog voor een paar uurtjes. Lotte was sinds het overlijden van haar vader nooit meer ’s nachts weggeweest. Ook overdag hield moeder Lotte altijd het liefst zo dicht mogelijk bij zich. Als Lotte buiten speelde, zat moeder ook buiten. Eigenlijk waren moeder en Lotte alleen gescheiden als Lotte op school zat.
Ondersteuning
José informeerde of moeder er met Lotte over gesproken had, dat ze haar moeilijk los kon laten. Moeder ontkende dit, maar gaf wel toe, dat Lotte het merkt. José legde uit, dat kinderen letten op het gedrag van hun ouders in een bepaalde situatie. Wanneer moeder uitstraalt, dat zij het moeilijk vindt om Lotte alleen op school achter te laten, dan wekt zij daarmee naar Lotte toe de indruk, dat school eigenlijk iets engs is. José gaf aan, dat het belangrijk is, dat moeder haar houding naar Lotte toe verandert. José bood aan haar daarbij te ondersteunen.
DOORZETTEN
Een eerste stap is, dat moeder doorzet wanneer Lotte tegenstribbelt om naar school te gaan. Als Lotte merkt dat haar gedrag geen effect heeft, zal dit gedrag langzaam afnemen en uiteindelijk helemaal verdwijnen. Moeder geeft aan hier veel moeite mee te hebben. (‘Hoe kan ik haar nou naar school laten gaan, als ze overgegeven heeft?’) José legt uit, dat die klachten ook een uiting van angst zouden kunnen zijn. Maar om uit te sluiten dat er lichamelijk iets met Lotte aan de hand is, adviseert zij moeder om ook naar de huisarts te gaan.
Niet belonen
Wanneer moeder Lotte écht niet naar school kan krijgen, is het wél belangrijk, dat Lotte thuis geen prettige dingen mag doen. Want hierdoor wordt haar gedrag beloond en blijft het dus in stand.
UITSLUITING
Het is nu een maand geleden, dat het gesprek heeft plaatsgevonden. De huisarts heeft intussen Lotte onderzocht, maar niets lichamelijks kunnen vinden. Hij heeft Lotte – op verzoek van moeder – doorverwezen naar een specialist voor verder onderzoek.
Moeder doet haar best om Lotte iedere morgen naar school te brengen, maar het kost haar zichtbaar moeite. En het gedrag van Lotte is nog niet veel veranderd.
TERUGVAL
Vandaag heeft Lotte op school overgegeven, waarna ze weer met moeder naar huis is gegaan. Juf Petra heeft het gevoel, dat ze terug bij af zijn. Na schooltijd overlegt ze daarom met de interne begeleider en de directeur van de basisschool. De directeur zegt, dat het goed is, dat er nu een melding wordt gedaan bij Bureau Leerplicht.
BUREAU LEERPLICHT
Hoewel afwezigheid wegens ziekte geoorloofd verzuim is, is hier sprake van een onderliggende problematiek. De leerplichtambtenaar kan de school ondersteunen bij het zoeken naar een passende aanpak hiervoor, maar heeft ook mogelijkheden om moeder te motiveren mee te werken aan deze aanpak.
SCHOOLARTS
De interne begeleider stelt voor, om ook contact op te nemen met de schoolarts. De schoolarts kan Lotte en haar moeder uitnodigen voor een consult. Hiermee geeft de school het signaal af, dat de zorgen van moeder serieus worden genomen. Tegelijkertijd kan de schoolarts – na toestemming van moeder – contact opnemen met de behandelende artsen, om zo een goed beeld te krijgen van de medische situatie. De schoolarts kan ook doorverwijzen naar instanties voor angstbehandeling.
MULTIDISCIPLINAIRE AANPAK
Wanneer angst de oorzaak is van (regelmatig) schoolverzuim, is er vaak een multidisciplinaire aanpak noodzakelijk. Om tot een passende aanpak te komen, kan het volgende (verkorte) stappenplan gevolgd worden:
STAPPENPLAN
Stap 1 Signaleren van:
– (regelmatig, kort) schoolverzuim;
– uitingen van angst en moeite om naar school te gaan;
- weinig aansluiting bij leeftijdgenoten (of zich helemaal terugtrekken uit sociale contacten).
Stap 2 Overleggen met:
– collega’s:
– ouders en leerling;
– Bureau Leerplicht.
En verder:
– intern zorgoverleg;
– (eventueel) overleg met het bovenschools zorgadviesteam (ZAT).
Stap 3 Opstellen: plan van aanpak.
Stap 4 Uitvoeren: plan van aanpak.
Stap 5 Monitoren en evalueren: plan van aanpak.
BESTE AANPAK
Aandacht voor signalen van schoolweigering door angst is belangrijk. Samen met de ouders kan een school zoeken naar de beste aanpak voor deze situatie. Soms zijn een aantal gesprekken met een schoolmaatschappelijk werker voldoende. Maar soms is de problematiek ernstiger en is therapeutische behandeling noodzakelijk.
PROTOCOL
Om de juiste stappen te kunnen zetten, wordt werken volgens een protocol aanbevolen. Een dergelijk protocol biedt een leidraad voor snel en effectief handelen.
Veel succes!
