Pepernotenpiet heeft ingebroken in het snoepmagazijn van Sinterklaas. Hij heeft zich te goed gedaan aan een jutezak, vol met pepernoten. En daarna heeft hij vreselijke kiespijn gekregen. Maar die arme piet is zó bang voor de tandarts. Kunnen de kinderen hem helpen?
Lees ook de uitbreiding
Bij dit artikel hoort een online uitbreiding.
Leuk en leerzaam
Snoep is een belangrijk ingrediënt voor een geslaagd sinterklaasfeest. Dat snoep lekker is, weet elk kind. Maar dat snoep gaatjes kan veroorzaken en dat je daarom goed moet poetsen, dat besef is vaak wat minder sterk aanwezig. Dit verhalend ontwerp combineert een spannend, leuk verhaal met een leerzame verwerking in de praktijk.
Gebitsverzorging en het onderscheid tussen ongezond en gezond eten vormen de kern van de lessen. De kinderen worden zich bewust van de samenstelling van het gebit, leren hoe ze hun tanden goed kunnen poetsen en kunnen gezond en ongezond voedsel benoemen. Ook wordt het beroep van tandarts nader onderzocht.
De voorbereiding
Een goede voorbereiding is het halve werk. En dat geldt zeker voor een verhalend ontwerp:
– Om het verhalend ontwerp kracht bij te zetten, richt ik een verteltafel in. Hiervoor verzamel ik het volgende: een grote en een kleine tandenborstel, een voorbeeldgebit, snoep en gezond eten, spiegeltjes, een tandartstenue, een spuugbakje, tandpasta, rubberen/plastic handschoentjes, een zakje pepernoten en plakverklikkers.
– Voor het rollenspel kan ik het tandartstenue van de verteltafel gebruiken. En ik regel een pietenpak en een sinterklaaspak.
– Verder vraag ik aan de ouders om ruim van tevoren supermarktmagazines en reclamefolders met etenswaren mee te geven naar school. Ook print ik voor alle kinderen een poetsdiploma en print en lamineer ik de illustraties voor de verteltafel en de poetshoek.
Nota bene. Het poetsdiploma en de illustraties zijn te vinden op praxisbulletin.nl.
– Informeer tot slot of er een tandarts of een mondhygiëniste in de buurt van de school werkzaam is. (De tandarts bij ons in de buurt toonde zich zeer gastvrij en we kregen veel materiaal, dat we konden gebruiken tijdens het verhalend ontwerp.) Een excursie maakt het verhaal natuurlijk nóg levendiger voor de kinderen.
Startverhaal en verteltafel
STARTVERHAAL
Alles begint met het eerste verhaal. ‘Hebben jullie ooit van Pepernotenpiet gehoord?’ vraag ik aan de kinderen. ‘Deze piet is vermist, foetsie! Ik hoorde het verhaal gisterenavond laat.’ Ik vertel hoe Pepernotenpiet stiekem heeft ingebroken in het snoepmagazijn van Sinterklaas, dat hij toen vreselijke kiespijn heeft gekregen en dat hij er vandoor is gegaan, toen hij hoorde dat hij naar de tandarts moest.
VERTELTAFEL
Na het verhaal laat ik spullen van de verteltafel zien. Daar stel ik vragen bij. Bijvoorbeeld:
– Hoe komt piet aan een dikke wang?
– Wie kan in het gebit de kies aanwijzen?
– Wat voor tanden heb je nog meer?
– Ben jij wel eens naar de tandarts geweest?
De positieve verhalen over de tandarts gebruiken we om een brief te schrijven aan Pepernotenpiet.
Nota bene. Bij het verhaal horen vier illustraties, die de eerste week meteen een plek krijgen op de verteltafel. Via praxisbulletin.nl zijn deze tekeningen op A5-formaat te printen. Zo wordt het verhaal op de verteltafel stukje bij beetje in beeld gebracht. Het verhaal groeit mee met de drie brieven, die in het vervolg van het verhalend ontwerp aan bod komen. In mijn groep onderzoeken twee kinderen per keer de verteltafel.
Een extra activiteit bij de verteltafel is het bedenken van een eigen verhaal bij de illustraties. Daar kunnen verrassende vondsten uit voortkomen. Verder leent de verteltafel zich uitstekend voor allerlei opdrachten om te categoriseren.
Brief 1 en rollenspel
BRIEF 1
In de eerste brief, die een week later in de klas ligt, bedankt Pepernotenpiet ons voor onze brief . Hij vertelt dat hij naar de tandarts is geweest. Het viel allemaal reuze mee en de pijn in zijn kies is verdwenen.
ROLLENSPEL
Na deze eerste brief kan het rollenspel van start gaan in de huishoek (of op een andere plek in het lokaal).
Drapeer een wit laken over een stoel, leg de verkleedkleren voor Sinterklaas, Pepernotenpiet en de tandarts klaar en zorg voor een spiegeltje en een spuugbakje. (Behulpzame tandartsen willen vaak nog wel meer spulletjes meegeven om te gebruiken.) Om het (doen alsof) schrijven te stimuleren, kunt u ook een patiëntenboek neerleggen.
Een deel van de kinderen zal het verhaal naspelen. Een ander deel zal een geheel eigen verhaallijn uitzetten. Alles mag in de speelhoek, zolang er maar voortgang in het spel zit. Denk mee, als de kinderen er samen niet zo goed uitkomen. Speel een rol en laat de kinderen een probleem oplossen.
Zo word ik even Sinterklaas, met een lange, witte wattenbaard. ‘Zo, Pepernotenpiet,’ zeg ik met een zware stem, ‘misschien dat de tandarts wat aan jouw kiespijn kan doen.’ De kleine tandarts staat er stilletjes bij. ‘Kunt u misschien even kijken of u wat ziet met dat spiegeltje daar?’ Dit kleine zetje is voor de tandarts al genoeg en ze kijkt ernstig in de mond van Pepernotenpiet. ‘Ik zie het al,’ zegt ze stilletjes. ‘Het is een pepernoot.’
In groep 3/4 kan het rollenspel worden uitgebreid met het opstellen van een rekening of met dialogen, die de kinderen zelf bedenken. Kinderen van groep 4 zouden een kort scenario voor een verhaal kunnen maken. Zorg ervoor, dat de kinderen elkaars dialogen en verhaaltjes te zien krijgen en mogelijk naspelen.
Brief 2 en poetsles
BRIEF 2
‘Hoe moet ik nu goed poetsen?’ vraagt Pepernotenpiet zich weer een week later af in de tweede brief. Dat zal ik even aan de kinderen vragen: ‘Weten jullie hoe je goed je tanden moet poetsen?’ ‘Zullen we kijken of we het Pepernotenpiet kunnen leren?’
POETSLES
Kringactiviteit
Met een groot voorbeeldgebit (een afbeelding kan natuurlijk ook) en een grote tandenborstel nemen we de stappen van het poetsen door. Eerdergenoemde begrippen als melktanden, snijtanden en tandarts komen weer naar voren. Ik stel vooral vragen. Bijvoorbeeld:
– Waarom is snoepen niet goed voor je tanden?
– Hoe vaak poetsen jullie je tanden per dag?
Vervolgens doe ik voor hoe je je tanden het best kunt poetsen.
Instructie en diploma
Na de kringactiviteit krijgen de kinderen dezelfde dag een brief mee voor thuis. Ze moeten een eigen tandenborstel meenemen. In de poetshoek heb ik het stappenplan opgehangen, dat laat zien in welke volgorde gepoetst moet worden. Daar poetsen de kinderen met mij later deze week in groepjes hun tanden volgens de poetsinstructie.
Tot slot krijgt iedereen een poetsdiploma, dat ingekleurd mag worden. Van onze vriendelijke tandarts heb ik foldertjes over poetsen gehad, die ik kan meegeven voor thuis. We stoppen een foldertje met een brief voor piet in een envelop.
Nota bene. Poetsinstructie en (voorbeeld)poetsdiploma zijn opgenomen op praxisbulletin.nl, zodat die eenvoudig zijn te downloaden en te vermenigvuldigen voor uw groep.
Brief 3 en gezond eten
BRIEF 3
Pepernotenpiet zegt in de derde brief dat hij gezonder moet eten van Sinterklaas. Maar wat gezond eten nu precies inhoudt, dat weet hij eigenlijk niet. Piet heeft echter in de klas een boodschappentas achtergelaten, waar van alles in zit.
GEZOND ETEN
In de kring bekijken we al het eten. We verdelen het in twee groepen: gezond en ongezond. Elk kind mag iets uit de tas pakken en bij de juiste groep leggen.
Voor de vervolgactiviteit heb ik een paar grote «pietenzakken» uit bruin karton geknipt. Op de tafels liggen de supermarktmagazines en de reclamefolders klaar. We gaan op zoek naar afbeeldingen van gezond en ongezond eten. De afbeeldingen scheuren (of knippen) we uit en plakken we op de pietenzakken. Gezond bij gezond en ongezond bij ongezond.
In groep 3/4 krijgen de kinderen meer uitdaging door de levensmiddelen te categoriseren. Bijvoorbeeld: snoep, fruit, groente en brood.
Het feest
Vergeet voor het sinterklaasfeest niet om Pepernotenpiet goed in te lichten. Hij moet in de klas zijn tanden komen poetsen en de kinderen laten zien hoe je dat doet. Als Pepernotenpiet het goed doet, dan krijgt hij ook een poetsdiploma!
‘Ik denk,’ zegt Sinterklaas, ‘dat we Pepernotenpiet maar een nieuwe naam moeten geven. Wat vinden jullie van Poetspiet?’
Veel plezier!
