Hoe word je kinderboekenschrijver? Wat is er leuk aan? Waar moet je goed in zijn? Hoe kom je op ideeën? Hoe verzin je een verhaal? Aan de hand van vijf vragen die kinderen haar vaak stellen als ze een school bezoekt, vertelt Bette Westera – schrijver van het kinderboekenweekgeschenk 2021 – hoe het is om schrijver te zijn.
Wilde u altijd al schrijver worden?
Nee, toen ik op de basisschool zat, wist ik helemaal niet dat dat kon. Ik las veel, maar had niet bedacht dat schrijver je beroep kon zijn. Ik wilde als kind juf worden en dat werd ik ook. Toen ik van school kwam, waren er te veel juffen en was het heel moeilijk om vast werk te vinden. Bovendien ontdekte ik al snel dat ik beter was in het maken van lesmateriaal dan in zelf lesgeven. Tegenwoordig gaat het me beter af. Als schrijver sta ik graag voor de klas om te vertellen over mijn boeken en erover met kinderen in gesprek te gaan.
Leestip onderbouw
Later als ik groot ben ga ik heel veel dingen durven. Koude cola drinken, ook al prikt het in mijn keel. Olifanten zoenen op de puntjes van hun slurven. Slapen op de zolder van een donker spookkasteel …
Lees Later als ik groot ben voor en laat de prenten zien. Bekijk de prenten: welke vinden de kinderen het spannendst? Lees het boek opnieuw voor en vraag de kinderen één
ding te onthouden dat ze zelf ook heel graag zouden willen durven. Wat hebben ze gekozen en waarom? Zouden ze het nu al willen durven of liever pas later, als ze groot zijn?
Welk boek van uzelf vindt u het leukst?
Op die vraag kan ik niet één antwoord geven. Ik vind Doodgewoon een prachtig boek, en het heeft ook nog eens veel prijzen gewonnen, maar leuk zou ik het – vanwege het onderwerp – niet willen noemen. Held op sokken is leuk, maar te kinderachtig voor de bovenbouw. Tiril en de toverdrank, het Kinderboekenweekgeschenk van dit jaar, is vooral spannend. Het is ook net nieuw en daarom is het voor nu mijn lievelingsboek. Tiril en de toverdrank gaat over twee kinderen die in de Vikingtijd leven. Ze gaan op zoek naar een toverdrank die Minkels (dat zijn dwergen) hebben gebrouwen van het bloed van Kvasir, de god van de dichtkunst. Oppergod Odin is ook op zoek naar de drank. Ergens in de onherbergzame wereld van de Joekels (dat zijn reuzen) komt hij Tiril en Thialfi tegen. Vinden de kinderen de toverdrank of is Odin hen voor? En wat zijn ze eigenlijk met die drank van plan? Hun verhaal wissel ik af met korte verhalen in versvorm over de goden in wie zij geloven: Odin, Thor en Loki. Ik had vier maanden om het verhaal te schrijven. Dat is kort, veel korter dan ik normaal gesproken werk aan een verhaal. Maar het boek ligt er en ik ben er heel blij mee. Nu de lezer nog …
Ik heb het als we lezen
en onder rekenles.
Ik kan het echt niet helpen,
ik doe het niet expres.
Hoe ik ook mijn best doe,
het maakt niet veel verschil.
Iedereen roept iebelig:
Zit nou toch eens stil!
Maar ik heb wiebelbillen,
wiebelbillen, wiebelbillen.
Billen die de hele tijd wiebelen willen.
Ik voel ze kriebelen.
Ze willen wiebelen.
Ze zijn zo wiebelig als wat,
want het zijn wiebelbillen!
Hoe komt u op ideeën?
In elk verhaal dat ik bedenk, zitten dingen verborgen die ik zelf heb gezien en meegemaakt. Schrijvend over de Noorse fjord waaraan de kinderen uit Tiril en de toverdrank wonen, zag ik de Geirangerfjord voor me, waar ik zelf doorheen ben gevaren. En de Lysefjord, waarin ik heb gezwommen en waar ik omhoog ben geklommen tot aan een plateau dat 600 meter boven de fjord uittorent. Tiril lijkt niet op mij, maar wel op het meisje dat ik graag had willen zijn toen ik zelf 10 jaar was: dapper en avontuurlijk. Het gedicht Wiebelbillen ontstond nadat ik aan een meisje van groep 6 had gevraagd waarom ze op een luchtkussentje zat. Ze antwoordde: ‘Ik heb wiebelbillen en als ik op zo’n kussentje zit, kan ik beter stilzitten.’
Het idee voor Ik wil een wiegje worden, zei de wilg ontstond toen een vriendin me vertelde over het moment waarop haar kleinzoon van vier ontdekte dat houten voorwerpen vroeger bomen waren. ‘Oma, is dit ook een boom geweest?’ vroeg hij haar na die ontdekking steeds, wijzend naar verschillende voorwerpen in en rond het huis. Beeldend kunstenaar en illustrator Henriette Boerendans maakt houtsneden en leek mij de aangewezen persoon om het idee mee vorm te geven. In het boek heb ik de rollen omgedraaid: het zijn de bomen zelf die zich afvragen wat ze later zullen worden. Daarmee sluit het boek heel mooi aan bij het thema van de Kinderboekenweek 2021.
In het verhaal praten tien bomen met elkaar over wat ze later willen worden. Maar kan dat ook? Kan de beuk een viool worden of is zo’n instrument uit ander hout gesneden? Henriette heeft tien bomen én de voorwerpen die van hun hout gemaakt worden in kleurrijke houtsneden in beeld gebracht. In een eenvoudig te begrijpen katern achter in het boek staat extra informatie over houtsoorten en hun kenmerken.
Leestip middenbouw
Lees Ik wil een wiegje worden, zei de wilg met de klas.
Onderzoeken
Welke voorwerpen in de klas zijn vroeger een boom geweest?
Fantaseren
Teken jezelf als boom. Wat zou jij willen worden als je een boom was? Wat zou je tegen de houthakker zeggen voor je werd omgehakt?
Filosoferen
Weten bomen dat ze bestaan? Hebben bomen gevoel?
Schrijftip
Zelf een verhaal verzinnen? Begin dan eens niet met het bedenken van de verhaallijn (wat gebeurt er voor spannends en hoe loopt het af), maar met de hoofdpersoon. Stel je voor dat je je eigen hoofdpersoon bent en beantwoord voor jezelf onderstaande vragen.
• Hoe heet je?
• Hoe oud ben je?
• Waar woon je?
• Hoe ziet je huis (als je dat hebt) eruit?
• Ben je iemand van lang geleden of van nu? • Wat doe je graag?
• Wat eet je graag?
• Wie zijn je ouders (als je die hebt)?
• Wie zijn je vrienden (als je die hebt)?
• Hoe zie je eruit?
• Waar ben je goed in?
• Wat vind je moeilijk?
Nog leuker: interview elkaar (in tweetallen) in de rol van de hoofdpersoon over wie je wilt gaan schrijven.
Al s je je hoofdpersoon en zijn of haar omgeving goed hebt leren kennen, bedenk je iets wat hij of zij heel graag zou willen én iets wat het moeilijk maakt om dat te bereiken. In Tiril en de toverdrank wil Tiril voor haar vader een toverdrank vinden waarvan hij heel mooi gaat dichten. Daarvoor moet ze een diepe fjord oversteken (kan ze dat?) en het opnemen tegen een stel gemene dwergen (durft ze dat?).
Toen ik wist wat Tiril wilde en wat daar moeilijk aan was, begon ik aan het verhaal. Ik wist dat Tiril de toverdrank te pakken zou krijgen, maar niet hoe. Dat ontdekte ik al doende. Ik liet mezelf verrassen door gebeurtenissen die zich al schrijvend aandienden. Dat maakte het schrijven van het verhaal heel spannend, hopelijk is het lezen ervan even spannend!
Schrijft u liever verhalen of gedichten?
Ik vind de afwisseling heel fijn. Na een boek met gedichten over een serieus onderwerp als echtscheiding vind ik het heerlijk om een vrolijk verhaal over Teckel Tom te schrijven, een prentenboek te vertalen of een grappig versje voor in een bundel gedichten bij het thema van de Kinderboekenweek te bedenken.
Prentenboeken schrijven of vertalen lijkt trouwens erg op gedichten schrijven. De zinnen moeten mooi klinken en niet te lang zijn. Je moet ze kunnen voorlezen als een gedicht.
Bij elk boek, verhaal of gedicht dat ik schrijf, lees ik de tekst hardop aan mezelf voor om te voelen hoe dat is en te horen hoe dat klinkt. Heel vaak verander ik dan nog dingen.
Leestip poëzie
Zijn wie je bent, worden wat je wil 22 gedichten bij het thema van de Kinderboekenweek Van o.a. Jos van Hest, Joke van Leeuwen, Dolf Verroen en Bette Westera
Dichttip
Wil je gedichten gaan schrijven? Begin dan nooit met gedichten die rijmen. Niets is moeilijker dan het maken van een goed rijmend gedicht. Oefen eerst met klanken, beelden en herhaling.
Bakker
Bakker Bas de Bruin
bakt betere broodjes
dan zijn buurman
Bart de Boer
Gebruik woorden die met dezelfde letter beginnen
Astronaut
Gewichtloos
door de ruimte zweven
Sterren zien van heel dichtbij
en stilte, heel veel stilte
om me heen
Vertel in je gedicht hoe dingen ruiken, smaken, voelen en klinken
Uitvinder
Iets bedenken
wat nog niemand heeft bedacht
Iets moois
iets nieuws
iets belangrijks
iets wat echt nog helemaal niemand
heeft bedacht
en daar rijk mee worden
heel rijk
Zeg dingen die belangrijk zijn op een ander moment in het gedicht nog een keer.
Hoe word je schrijver of dichter?
Schrijver worden begint met heel veel lezen. Lees allerlei soorten boeken en stel jezelf de vraag waarom je sommige mooi vindt en andere niet. Komt het door het verhaal? Door de manier waarop het is geschreven? Door de personages? Door nog iets anders? Het is heel belangrijk dat je ontdekt hoe en waarover andere schrijvers schrijven. Op die manier ontdek je welke stijl je prettig vindt om te lezen en van wat voor boeken je houdt. Er zijn soorten genoeg: griezelboeken, avonturenboeken, boeken over dingen die echt gebeurd zijn, boeken met fantasieverhalen, sprookjesboeken, boeken met liedjes en gedichten, boeken over dieren, enzovoort. Wat voor soort boek zou je zelf het liefst willen schrijven?
Om schrijver te kunnen worden moet je veel geduld hebben. Een verhaal is niet in een uurtje af. Ook niet als je al precies weet hoe je verhaal begint en eindigt. Hoe je het opschrijft en welke woorden je kiest, maakt namelijk heel veel uit. Je kunt je hoofdpersoon boos noemen, maar misschien is kwaad of verontwaardigd een beter woord? Je kunt haar ook gewoon met de deuren laten slaan om duidelijk te maken hoe ze zich voelt. Of haar gezichtsuitdrukking beschrijven: Haar ogen schoten vuur!
Oefening
Ga samen op zoek naar het verschil tussen woorden die ongeveer hetzelfde betekenen:
boos – verontwaardigd – razend
vrolijk – blij – opgewekt
verlegen – onzeker – aarzelend
Kun je het verschil laten zien in lichaamshouding en gezichtsuitdrukking?
Bette Westera (1958) schrijft gedichten, liedjes, verhalen en non-fictie voor alle leeftijden. Haar dichtbundels Doodgewoon en Uit elkaar (Gottmer 2014 en 2019) werden bekroond met de Gouden Griffel en de Woutertje Pieterse Prijs. Bette is behalve schrijver ook vertaler van tal van prentenboeken. Samen met haar man – gitarist Diederik van Essel − geeft Bette muzikale poëzievoorstellingen bij haar boeken. Voor meer informatie: bettewestera.nl.
