Nederlandse kinderen, die vanuit het buitenland op een Nederlandse basisschool terechtkomen, hebben het niet altijd gemakkelijk. Sommigen zijn in het buitenland geboren en kennen Nederland alleen maar van de zomervakanties. Op het eerste gezicht lijken deze kinderen vaak net zo Nederlands als de andere kinderen van de school. Toch voelen zij zich wel eens een vreemde eend in de bijt.
Hoe vangt u als leerkracht een leerling uit een andere schoolcultuur goed op? Daarover gaat dit artikel.
Overlevingsstrategieën
Teruggaan naar Nederland is voor veel kinderen in eerste instantie helemaal niet fijn. Het is niet niks om vriendjes, huisdieren, een huis en een leuke school te moeten achterlaten, met weinig kans op een snel weerzien. Soms kan een kind zich de eerste tijd maar moeizaam aanpassen en ontwikkelt het overlevingsstrategieën. Het kind kan in zichzelf gekeerd raken, boos en onhandelbaar worden, alles in het nieuwe land negatief beoordelen of zich sterk identificeren met het land van herkomst.
Onderwijsculturen
LOKAAL OF INTERNATIONAAL
Het kind heeft niet alleen met een nieuwe omgeving te maken. De kans is groot, dat ook de schoolcultuur erg anders is dan wat hij/zij gewend is. Er zijn verschillende mogelijkheden. Het kind zat waarschijnlijk op een lokale school of op een internationale school:
– Op lokale scholen zijn de lessen in de taal van het land. En de onderwijsstijl kan erg verschillen van die in Nederland.
– Op internationale scholen is de voertaal meestal Engels. Vaak zijn deze (privé)scholen heel vooruitstrevend. Dankzij het hoge schoolgeld beschikken ze vaak over de nieuwste onderwijsmiddelen en besteden ze veel aandacht aan het aantrekken en bijscholen van leerkrachten van over de hele wereld.
SOEPELERE OVERGANG
Maar het is ook mogelijk, dat het kind Nederlands onderwijs in het buitenland heeft gevolgd. Wereldwijd volgen 13.500 leerlingen Nederlands onderwijs buiten Nederland. Sommigen doen dit op een volledig Nederlandse school, anderen volgen afstandsonderwijs en de meesten hebben in deeltijd les op een Nederlandse taal- en cultuurschool.
Voor deze kinderen zal de overgang naar de Nederlandse schoolcultuur vermoedelijk soepeler verlopen. Toch is het goed om ook dán bewust bezig te zijn met een goed pedagogisch klimaat, om het kind te helpen wennen op uw school.
Wat kunt u doen?
U kunt zelf veel doen om het kinderen gemakkelijker te maken, die vanaf het buitenland op uw school terechtkomen. Ik zet een en ander op een rijtje, in de vorm van aandachtspunten.
KENNISMAKING
Stel voor om van tevoren met de ouders en de leerling te spreken. Probeer inzicht te krijgen in de achtergrond van het kind, toon belangstelling en stel kind en ouders zo veel mogelijk op hun gemak.
RAPPORTEN
Vraag naar rapport- en toetsgegevens van de vorige school. Niet alle kinderen hebben in het buitenland Nederlandse (Cito-)toetsen gemaakt. Op veel Nederlandse scholen in het buitenland gebeurt dit overigens wél. Deze scholen geven meestal een onderwijskundig rapport mee voor de nieuwe school.
INTAKE
Als er nauwelijks of geen toetsgegevens zijn, kunt u intaketoetsen afnemen, om de beginsituatie van het kind in beeld te krijgen. Maar overlaad het kind de eerste weken niet met deze toetsen. En neem de toetsen niet af op het moment dat de rest van de klas «leuke» dingen doet, zoals handenarbeid, gym of buiten spelen. Want de nieuwe leerling heeft deze momenten juist nodig, om nieuwe vriendjes te maken en deel te worden van de groep!
VOORBESPREKEN
Vertel de klas over hun nieuwe klasgenootje, voordat hij/zij op school komt:
– Hoe heet hij/zij?
– Waar komt hij/zij vandaan?
– Waar kunnen we op letten? Enzovoort.
Ook kunt u op dat moment al een buddy aanwijzen, die de nieuwe leerling de eerste tijd begeleidt. Doe dit voordat de leerling op school komt. De buddy kan het kind bijvoorbeeld helpen met de klassen- en schoolregels en met de procedure bij het lenen van boeken. Ook kan de buddy ervoor zorgen, dat er in de pauzes samen wordt gespeeld.
ANDERE GEBRUIKEN
Kinderen kunnen tijd nodig hebben, om te wennen aan de nieuwe schoolcultuur. Het aanspreken van de meester met jij, het niet hoeven dragen van een schooluniform, overblijfmoeders, creatieve middagen, trakteren bij verjaardagen… Het zijn allemaal zaken, waar het kind misschien voor het eerst mee te maken krijgt of die het alleen maar kent van verhalen. Vraag het kind naar de gewoontes op de oude school, benoem de nieuwe ervaringen en geef uitleg, waar dat nodig of gewenst is.
BIJSPIJKEREN
Na een tijd in het buitenland te zijn geweest, kan er bij het kind een taalachterstand zijn ontstaan. Meestal geldt dit voor spelling en woordenschat. Vooral tijdens de eerste periode op de nieuwe school kan daarom extra instructie en extra oefenstof nodig zijn.
Kijk goed naar wat het kind aankan en wat het nodig heeft. De eerste maanden in een nieuwe omgeving zijn vaak onzeker en emotioneel al lastig genoeg. Als het kind dan óók nog een leerachterstand ervaart, dan voelt het zich al snel dommer dan de rest van de groep. Geef veel positieve ondersteuning en win eventueel advies in via de oude school of de ouders.
REKENEN
Het rekenonderwijs in het buitenland is anders dan in Nederland. Veel begrippen, die wij al in de middenbouw van de basisschool behandelen, komen op buitenlandse scholen pas later aan de orde en vice versa. En ook al kan een kind al lang vermenigvuldigen en staartdelingen maken, als het deze begrippen alleen in het Engels of een andere taal heeft gehoord en gebruikt, dan zult u eerst aandacht moeten besteden aan de vertaling ervan!
Geef het kind ruimte en tijd, om te laten zien wat het al kan, welke rekenvaardigheden en strategieën hij/zij beheerst en hoe die op de vorige school werden toegepast.
HULPVRAAG
Kinderen kunnen zich schamen om met een hulpvraag te komen, omdat het vragen van hulp lang niet overal in de wereld gestimuleerd wordt. Ze willen niet anders zijn dan hun klasgenootjes en laten soms liever niet blijken, dat ze iets niet begrijpen. Als u twijfelt of uw instructie écht is aangekomen, neem het kind dan even apart en leg een en ander nóg een keer rustig uit.
EXPRESSIE
Kinderen die in Nederland zijn opgegroeid, zijn over het algemeen veel mondiger dan kinderen die op een buitenlandse school hebben gezeten. Een kind kan zich daarom – vooral de eerste tijd – verbazen en zich plaatsvervangend schamen over wat kinderen allemaal durven te zeggen in de Nederlandse klas. Stimuleer het kind om op een goede manier uit te komen voor zijn/haar mening en zijn/haar gevoelens, zodat het meer betrokken wordt bij wat er in de klas gebeurt.
HUISWERK
Aan huiswerk maken zijn de meeste kinderen die uit het buitenland komen wel gewend. Op internationale scholen wordt er vaak al vanaf groep 2 huiswerk meegegeven, in de vorm van boekjes en werkbladen. Tóch kan een kind het als vervelend ervaren, als hij/zij in Nederland als enige extra huiswerk meekrijgt (bijvoorbeeld voor spelling). Wees hier dus terughoudend in en bespreek het hoe en waarom van het huiswerk met het kind én met de ouders.
LEZEN
Stimuleer het lezen van Nederlandse boeken, die aansluiten op het niveau van het kind. Laat het kind bij stillezen óók lezen en niet andere oefeningen doen, om achterstanden in te lopen.
Nederlandse kinderen uit het buitenland lezen vaak beter en liever in het Engels. Het lezen van Nederlandse boeken geeft ze de mogelijkheid hun leesvaardigheden te oefenen en in aanraking te komen met de Nederlandse jeugdcultuur.
VRIENDSCHAPPEN
Nieuwe vriendjes maken is lastig. Sommige kinderen klampen zich al de eerste week vast aan het eerste het beste kind, dat vriendjes met hen wil zijn. Dat hoeft niet te betekenen, dat het kind dat zélf ook echt wil. Hij/zij wil er graag bij horen en geen uitzondering zijn. Houd deze ontwikkelingen goed in de gaten en stimuleer vriendschappen op gepaste wijze.
TERUGBLIKKEN
De eerste weken op de nieuwe school staat het nieuwe kind vaak uitgebreid in de belangstelling. Iedereen wil weten waar hij/zij gewoond heeft en hoe dat was. Besteed hier voldoende aandacht aan. Na verloop van tijd is het nieuwe kind dan alweer snel «gewoon».
Dat is prima. Maar toch is het goed, om als leerkracht ook later in het jaar nog eens individueel aandacht te schenken aan de ervaringen van het kind. Gesprekjes over het land van herkomst, de oude school, de vriendjes en het leven daar zorgen ervoor, dat het kind zich gehoord en geaccepteerd voelt.
Vraag of het kind een spreekbeurt wil houden over het land waar hij/zij gewoond heeft. Of misschien wil het kind wel foto’s, video’s of typische, lokale producten of materialen delen met de andere kinderen van de klas. Ook als het kind al een half jaar bij u in de klas zit. Want in het verwerken van verhuizingen gaat vaak meer dan een paar weken zitten!
Engels
Als leerlingen in groep 7 of 8 binnenstromen vanaf een Engelstalige school is hun niveau van het Engels meestal heel hoog. Ze spreken vloeiend en lezen met gemak dikke boeken. Het is echter niet altijd vanzelfsprekend, dat de spelling van hoog niveau is. Niet op alle Engelstalige of internationale scholen wordt dit als belangrijk ervaren. Beoordeel de kinderen uit het buitenland dan ook niet alleen op spelling, maar neem hun hele beheersingsniveau mee in de beoordeling.
Tot slot
Een tijdje in het buitenland wonen is voor de meeste kinderen vooral fijn en leerzaam. Terugkeren naar Nederland kan dat ook zijn. Daar kunt u als leerkracht een grote rol in spelen. Het sleutelwoord bij een soepele overgang is persoonlijke aandacht. Kijk en luister naar het kind, neem het serieus en waardeer wat het allemaal al geleerd heeft, in plaats van vooral te kijken naar wat het allemaal nog moet leren. Op deze manier is een kind, dat in het buitenland gewoond heeft, een aanwinst voor de klas!
Veel succes!
Stichting Nederlands Onderwijs in het Buitenland (NOB)
Stichting Nederlands Onderwijs in het Buitenland (NOB) ondersteunt wereldwijd Nederlands onderwijs en draagt daarmee bij aan een goede aansluiting op het onderwijs in Nederland.
Voor meer informatie: zie de website stichtingnob.nl
Boekje met praktische tips
In het boekje WereldKIDS. Voor en door Nederlandstalige kinderen in het buitenland geven kinderen praktische tips en beschrijven herkenbare situaties over het verhuizen naar een ander land. (ISBN 978 90 683 2976 6.)
Voor meer informatie: zie de website kitpublishers.nl
