Spreekbeurten leerzaam? Nou en of!

Bij dit artikel hoort een online uitbreiding.

Een spreekbeurt

Op veel scholen houden leerlingen een spreekbeurt (of vertelbeurt). Hiervoor gaan de leerlingen op zoek naar informatie over een bepaald onderwerp. Deze informatie vertellen ze vervolgens aan de groep.
Het doel van een spreekbeurt is, dat de leerling leert om zélf informatie te zoeken en die informatie daarna te verwerken tot een (beknopt) volledig verhaal. Dit verhaal presenteert de leerling dan in de klas. Zo ontwikkelt de leerling zijn/haar spreekvaardigheid voor een groep. De leerkracht en de leerlingen kunnen aan het eind van de spreekbeurt vragen stellen. En de presentatie wordt geëvalueerd, wat óók leerzaam is.

Onderzoek

Wat leren kinderen van een spreekbeurt? Doen scholen nog genoeg aan spreekbeurten, om eruit te halen wat erin zit? Deze vragen speelden in de medezeggenschapsraad van mijn stageschool. En dit zag ik als een mooi uitgangspunt voor mijn onderzoek, in het kader van de vrije minor (samenhangend keuzepakket, ter profilering) op de pabo. Ik heb een enquête opgesteld, die is ingevuld door diverse leerkrachten en leerlingen.
RESULTATEN
Kort samengevat, waren de belangrijkste resultaten:
– Het verdient de voorkeur om vanaf groep 5 spreekbeurten te laten houden.
– Het is vooral van belang, om leerlingen te leren informatie te verzamelen en er iets mee te doen (interpretatie).
– Leerkrachten willen vooral feedback geven op de spreekvaardigheid.
– Kinderen vinden het vooral leuk om van elkaar te leren.
– Een spreekbeurt duurt soms te lang, waardoor die als saai wordt ervaren.
– Kinderen worden vaak (en veel!) geholpen door ouders of familie bij het voorbereiden van een spreekbeurt. Ook vinden ze kant-en-klare spreekbeurten op internet.
– De leerkracht heeft er meestal geen zicht op hoe een spreekbeurt tot stand is gekomen.

Tienstappenplan

LESPAKKET
Met de uitkomsten van mijn onderzoek heb ik een lespakket ontworpen, waarmee leerlingen aan de slag kunnen. Aan de hand van het tienstappenplan kunnen ze zelfstandig werken aan een goede spreekbeurt, zonder stress!
Het lespakket is gemaakt voor groep 5-8 en is te gebruiken bij zowel heterogene als homogene groepen. Als de leerlingen dit lespakket van groep 5-8 gebruiken, dan leren ze om informatie te zoeken, die informatie te verwerken met Word, een presentatie voor te bereiden met PowerPoint, een presentatie te geven én te evalueren op het proces.

WERKBOEKJES
U kunt ervoor kiezen om de tien stappen uit te leggen op het digitale schoolbord. Maar leerlingen kunnen ook zelfstandig aan de slag met het werkboekje, waarin de stappen beschreven staan, die ze op school (of thuis) kunnen doorlopen.
→ De werkboekjes voor groep 5-8 zijn opgenomen op praxisbulletin.nl, zodat u ze eenvoudig kunt downloaden en vermenigvuldigen voor uw groep.

Stap 1: onderwerp

In de eerste fase maken de leerlingen een keuze voor het onderwerp:
– In groep 5 staat het onderwerp dichter bij het kind dan in groep 8.
– In groep 5 kiezen kinderen doorgaans ook een onderwerp waar ze al veel van af weten, terwijl kinderen in groep 8 meer van een onderwerp te weten willen komen.
– Ook is er een onderwerpchecklist. Dit is een vragenlijst (met 5-10 vragen). Als een kind overal ja op heeft geantwoord, dan heeft hij/zij een goed onderwerp gekozen.

Stap 2: woordweb

In het werkboekje is een pagina opgenomen, waarop een woordweb kan worden gemaakt. Hierop brainstormen de leerlingen over het onderwerp. Wat weten ze al over het onderwerp? En wat willen ze nog leren over het onderwerp?

Stap 3: planning

In het werkboekje staat een tabel, waarin de leerlingen kunnen verwerken hoe ze met het onderwerp aan de slag gaan en wanneer ze dit gaan doen:
– De planning is voor groep 5 eenvoudiger dan voor de andere groepen, omdat de kinderen alleen maar hoeven op te schrijven wat ze hebben gedaan.
– Vanaf groep 7 moeten de kinderen ook aangeven wanneer ze dit gaan doen (tijdsplanning).

Stap 4: informatie verzamelen

De leerlingen kunnen op verschillende manieren zoeken naar informatie. Bijvoorbeeld in de bibliotheek, op internet of via een bezoek:
– In groep 5 wordt de nadruk gelegd op het zoeken van informatie in de bibliotheek of op internet. De kinderen kunnen – aan de hand van stappen – zoeken in de catalogus van de bibliotheek of op internet.
– Vanaf groep 7 moeten de kinderen verplicht een bezoek aan iets (of iemand) brengen. Ook kunnen ze een interview houden. Ook dit wordt in het werkboekje uitgelegd.

Stap 5: informatie lezen

– De leerlingen gaan nu de informatie lezen. Hierbij wordt gebruikgemaakt van zappend lezen. Met deze term wordt bedoeld, dat leerlingen uitsluitend en alleen hoeven te lezen wat ze willen weten voor de spreekbeurt. Want niet alles wat in het boek staat, hebben ze nodig. Ook kunnen de leerlingen in dit stadium aantekeningen maken.
– In het werkboekje moeten de leerlingen benoemen welke bronnen ze gebruiken (websites en/of boeken) In groep 5 moeten ze de bronnen gewoon noteren. Maar in groep 8 moeten ze dat op de officiële manier doen: achternaam van de auteur, voornaam (of voorletters) van de auteur, titel, achternaam van de illustrator, voornaam (of voorletters) van de illustrator, naam van de uitgeverij, plaats en jaar van uitgave.

Stap 6: werkstuk maken

– De informatie die de leerlingen hebben verzameld, gaan ze nu verwerken in een werkstuk. Dit doen ze op de computer, met het programma Word. De bedoeling is, dat leerlingen hun werkstuk zelfstandig én op een aantrekkelijke manier kunnen maken. Elk jaar leren ze meer functies van Word toe te passen, totdat ze in groep 8 uiteindelijk alle belangrijke functies beheersen.
– Ook zijn er richtlijnen, waar de kinderen zich aan moeten houden: voorkant (cover), inhoudsopgave, inleiding (groep 7/8), het werkstuk zelf, conclusies (groep 7/8) en bronvermelding.

Stap 7: presentatie maken

– Bij deze stap moeten de leerlingen gaan nadenken over wat ze willen presenteren (de informatie), hoe ze die informatie willen presenteren, wat ze hierbij gaan gebruiken en ook hoe ze de presentatie op een leuke manier kunnen afsluiten.
– De kinderen leren om stap voor stap te werken met het programma PowerPoint. Zo leren ze steeds meer functies kennen van dit programma. Net zoals ze dat doen bij het programma Word (stap 6).

Stap 8: repeteren

De kinderen worden gestimuleerd om de spreekbeurt te oefenen. Dat kan bijvoorbeeld voor de spiegel gebeuren of met de ouders als toehoorder. Door hardop de spreekbeurt te oefenen, kunnen de kinderen horen wat niet lekker loopt. Dit bevordert de spreekvaardigheid. En bovendien leren ze hierdoor de presentatie steeds beter kennen.

Stap 9: presenteren

Tijdens deze stap houden de kinderen hun spreekbeurt voor de klas.

Stap 10: evalueren

– Na de spreekbeurt geven de leerlingen elkaar feedback aan de hand van tips en tops. Vervolgens geeft de leerkracht zijn/haar feedback. De leerkracht vult hiervoor ook het beoordelingsformulier in.
– De leerling reflecteert aan de hand van de punten in het werkboekje. De kinderen van groep 5/6 kijken vooral in het algemeen naar wat ze goed vonden gaan en wat minder goed ging. De kinderen van groep 7/8 gaan dieper in op de inhoud, het werkstuk en de presentatie.

Tot slot

Als u op deze manier met spreekbeurten aan de slag gaat, dan kunt u er veel meer uit halen voor uw groep! De kinderen kunnen zo aan spreekvaardigheid, informatievaardigheid én computervaardigheid werken. Door met het werkboekje te werken, hebt u hier controle over en kunt u zien of een kind zijn/haar spreekbeurt inderdaad zelf heeft gemaakt, met weinig hulp van de ouders en zeker niet een kant-en-klare spreekbeurt van internet heeft gebruikt.

Veel succes!