Museuminspiratie: Vincentre

Het Van Goghmuseum in Amsterdam is wereldberoemd. Maar wist je dat er ook in Brabant een museum is over Vincent van Gogh? In het museum Vincentre leer je hoe hij in Nuenen leefde en werkte en wat hem inspireerde in het prille begin van zijn bestaan als schilder.

Klik op de naam van het bestand om het te openen.

Extra quizvragen

• Kunstliefhebbers waren meteen enthousiast over het schilderij De Aardappeleters. (Niet waar. Het werd kritisch ontvangen omdat het zo donker van kleur was en de figuren volgens de kunstkenners vol ‘fouten’ zaten. Overigens was Van Gogh zelf heel enthousiast over het schilderij. Het was niet zijn bedoeling de mensen exact te portretteren: hij koos bewust voor aardkleuren en gaf hen met opzet grove gezichten en knokige werkhanden om het harde boerenleven goed weer te geven.)
• Van Goghs schilderij van het kerkje in Nuenen werd gestolen en teruggevonden bij een mafiabaas in Napels. (Waar. Het werd in 2002 gestolen uit het Van Goghmuseum in Amsterdam en werd in 2016 teruggevonden.)
• Van Gogh sneed een stuk van zijn neus af. (Niet waar. Hij sneed een stuk van zijn oor af, niemand weet of dat per ongeluk of expres gebeurde.)
• Hij maakte veel zelfportretten omdat hij veel wilde oefenen met portretschilderen maar geen geld had voor schildersmodellen. (Waar. Van Gogh had bijna altijd geld te kort.)
• Er bestaat maar één zelfportret waar Van Gogh lachend op staat. (Niet waar. Op al zijn zelfportretten kijkt hij serieus. Vrolijke zelfportretten zijn overigens schaars in de kunstgeschiedenis.)
• Van Gogh signeerde zijn schilderijen altijd met zijn volledige naam: Vincent van Gogh. (Niet waar. Hij signeerde ze met alleen zijn voornaam, net als bijvoorbeeld ook Rembrandt.)
• Reservevraag: Voor hoeveel euro werd in 2017 het schilderij Boer in een veld geveild? (70 miljoen euro)

Achtergrondinformatie over Vincent van Gogh

Van Gogh had geen makkelijk leven. Hij leed aan een zenuwziekte, had permanent geldzorgen en zijn werk werd gedurende zijn leven nauwelijks gewaardeerd. Pas na zijn dood werd hij beroemd. Aan de ene kant was dat vanwege zijn eigenzinnige schilderijen en aan de andere kant vanwege zijn levensverhaal. Hij werd het schoolvoorbeeld van de geniale, eenzame kunstenaar.

Van Gogh werd in 1853 in het Brabantse dorp Zundert geboren en reisde op jonge leeftijd door Nederland en Europa, onder andere als medewerker van een kunst- en prentenhandel en als prediker.

Van donkere naar lichte periode
In 1885 maakte hij in Nuenen het beroemde schilderij De Aardappeleters, een rauw schilderij in donkere kleuren. Het jaar daarna ging hij naar Parijs waar hij in aanraking kwam met het werk van de impressionisten, schilders die verfijnder omgingen met licht en kleur dan hij gewend was. Ook raakte hij onder de indruk van Japanse prenten.

In 1888 reisde hij naar het zuiden van Frankrijk. Daar werd hij geraakt door het licht en de kleuren van de natuur.

Brieven
In Arles maakte Van Gogh niet alleen veel schilderijen, hij schreef er ook veel openhartige brieven, vooral naar zijn broer Theo, die een belangrijke rol in zijn leven speelde. Theo geloofde in zijn broer en stuurde hem vaak geld. De brieven van Vincent van Gogh vormen een soort doorlopend dagboek en geven inzicht in de gedachten van de kunstenaar en in zijn ideeën over de kunst.

Oor
Bij een groot deel van het publiek is van Gogh niet alleen bekend om zijn schilderijen, maar vooral ook om zijn afgesneden oor. Hoe en waarom dat gebeurd is, is nooit duidelijk geworden. Er wordt ook wel beweerd dat Van Gogh niet zelf zijn oor afsneed, maar dat de Franse schilder Paul Gauguin, die in Arles enige tijd bij hem verbleef, dat tijdens een ruzie deed.

Zenuwziekte
In Frankrijk maakte Van Gogh kunstzinnig gezien een zeer goede tijd door, maar met de kunstenaar zelf ging het minder goed. Hij kreeg steeds meer last van zijn zenuwziekte en moest zich een jaar lang laten opnemen in een inrichting. Zelf schreef hij over zijn gesteldheid: ‘Ik kan niet precies beschrijven hoe het is wat ik heb; het zijn soms verschrikkelijke angsten zonder duidelijke oorzaak, ofwel het is een gevoel van leegte en vermoeidheid in het hoofd.’

Stijl
In de perioden dat het psychisch slecht met Vincent ging, begon hij steeds meer en sneller te schilderen. Naar eigen zeggen om ‘het snelle voorbijgaan van de dingen in het moderne leven’ uit te drukken. Over de schilderstijl van Van Gogh schreef de bekende kunsthistoricus Ernst H. Gombrich: ‘Hij experimenteerde met heldere, zuivere kleuren, die hij niet op zijn palet mengde, maar rechtstreeks in kleine streekjes, of stipjes, op het doek zette, vertrouwend op het oog van de toeschouwer, dat ze als één geheel zou zien.’

Van Gogh had affiniteit met de techniek van het schilderen in stippen en strepen, maar onder zijn hand werd dit toch iets heel anders dan wat de impressionisten deden. Want Van Gogh paste de afzonderlijke penseelstreken niet alleen toe om de kleur te breken, maar ook om zijn eigen heftige gevoelens over te brengen. In een van zijn brieven uit Arles beschrijft hij zijn toestanden van inspiratie, als ‘de ontroeringen dikwijls zo sterk zijn, dat ik werk, zonder, dat ik het weet… en de streken volgen elkaar dan op met een samenhang als de woorden in een rede of in een brief’.

Het ging Van Gogh er niet om dat wat hij zag exact weer te geven. Kunsthistoricus Gombrich zei daarover: ‘Hij gebruikte kleuren en vormen om uit te drukken wat hij omtrent de dingen die hij schilderde voelde en wat hij wilde, dat anderen zouden voelen. Hij gaf niet veel om wat hij “stereoscopische realiteit” noemde, dat wil zeggen het fotografisch nauwkeurig “portret” van de natuur. Hij overdreef het uiterlijk van de dingen, als dit voor zijn doel gunstig was, en veranderde het zelfs.’

Levenseinde
In juli 1890 maakte Van Gogh een einde aan zijn leven. Een half jaar later stierf ook zijn broer Theo. Vincent en zijn broer liggen naast elkaar begraven op de begraafplaats van Auvers-sur-Oise.

Waardering
Niet lang na de dood van Van Gogh en Theo reisde de weduwe van Theo, Johanna van Gogh-Bonger, terug naar Nederland. Ze bracht  een groot aantal schilderijen van Van Gogh mee. Ze verkocht zo nu en dan werken van haar zwager, maar heel veel geld brachten ze nog niet op. In 1905 organiseerde het Stedelijk Museum in Amsterdam een solotentoonstelling van het werk van Van Gogh. Belangrijk voor de waardering was Helene Kröller-Müller. Deze vermogende vrouw was gecharmeerd door zijn werk. Tussen 1908 en 1929 kocht ze samen met haar man Anton tientallen van zijn werken, waarmee ze een belangrijke impuls gaf aan de waardering voor zijn schilderkunst. Het huidige Kröller-Müller Museum heeft maar liefst 90 schilderijen en ruim 180 tekeningen van Van Gogh in de collectie. Het is daarmee de een-na-grootste Van Goghverzameling ter wereld. De grootste collectie wordt beheerd door het Van Gogh Museum in Amsterdam, dat in 1973 werd geopend en tot een van de best bezochte musea van Nederland behoort. Ook in andere musea, zoals het Metropolitan Museum of Art in New York en de National Galery in Londen, is werk van Van Gogh te bezichtigen.

Bekende schilderijen
Tot zijn bekendste schilderijen horen:

• Sterrennacht (1889)
• Zonnebloemen (1888)
• Irissen (1889)
• Portret van Dr. Gachet (1890)
• Caféterras bij nacht (1888)
• Zelfportret met verbonden oor (1889)
• De aardappeleters (1885)
• De slaapkamer (1888)
• Korenveld met cipressen (1889
• Amandelbloesem (1890)