Laten we weer gaan vertellen

Introductie
Maak een goede start door te luisteren en kijken naar een professionele verteller. Is er geen verteller in levenden lijve aanwezig in de klas, dan kunt u op YouTube filmpjes vinden waarin vertellers een verhaal vertellen. Vraag na het optreden van een verteller aan de kinderen wat ze aan de verteller gezien, gehoord, gemerkt hebben tijdens het vertellen. Herhaal deze vraag eventueel nadat u de vertelementen (zie hierna) besproken heeft.

Vertelelementen
Bij het vertellen van een verhaal zijn er een aantal aspecten die een belangrijke rol spelen. Bespreek deze elementen en koppel er een oefening aan.
• houding/beweging
Hoe loop je als je boos bent, bang, blij, enzovoort? Laat de kinderen het voordoen.
• mimiek
Laat de kinderen verschillende emoties op elkaars gezichten raden. Ze vertellen waarom ze (zogenaamd) blij, bang, enzovoort zijn.
• stemgebruik
De kinderen spreken de volgende zin normaal, roepend en fluisterend uit: ‘Draken, van die grote, groene, geschubde, die zijn al lang uitgestorven…’.
• dialoog
De kinderen oefenen in tweetallen. Ze zijn buren hebben een meningsverschil over een grote boom die voor het huis staat. De een wil dat hij wordt omgehakt, de ander niet.
• stilte
De kinderen dragen een aantal zinnen uit een verhaal voor. Eerst lezen ze alles achter elkaar door, daarna pauzeren ze tussen zinnen en bij komma’s. Laat ze ook experimenteren met pauzes op andere momenten in de zinnen. Wat is het effect van de pauzes?

Maak na het bespreken en oefenen van de verschillende elementen een binnen- en buitenkring en laat de kinderen om de beurt één minuut een kort voorval van afgelopen week vertellen. Na een minuut wisselen ze van verteller en na nog weer een minuut schuift de buitenkring een plaats op. Geef gaandeweg aandachtspunten vanuit de vijf vertelelementen. Gaat dit goed, dan kunt u de opdracht geven om het voorval wat net aan het kind is verteld door te vertellen.

Een verhaal onthouden
Een verteller vertelt bijna altijd vanuit beelden en leert niet de hele tekst uit zijn hoofd. Hierbij kijkt hij ook naar de opbouw of de fases van het verhaal. In het artikel in Praxisbulletin staat daar een handig schema voor.

De kinderen kunnen de fases van een verhaal visueel maken door ze te verwerken in een story mountain, zoals hier gedaan is voor het sprookje van Roodkapje.

Zelf vertellen
De kinderen kunnen na een aantal voorbereidende oefeningen zelf een verhaal kiezen om te vertellen. Het verhaal moet een duidelijke opbouw hebben. Dat is belangrijk voor het herkennen van de fases. Het is ook mogelijk om meerdere kinderen één verhaal te laten kiezen en vertellen. Laat ze kiezen uit korte bekende verhalen, zoals sprookjes, sagen of legenden. Ook eenvoudige korte volksverhalen en fabels zijn geschikt. Het is niet verstandig om meteen met het vertellen van zelfverzonnen verhalen te beginnen; deze hebben vaak geen duidelijke structuur.

Vertalen in beeld
De kinderen lezen hun gekozen verhaal meerdere keren door en tekenen er eventueel een stripverhaal over. Maak hierbij tijdafspraken om te zorgen dat het niet te gedetailleerd wordt; het gaat om een hulpmiddel voor het onthouden van het verhaal. Met steekwoorden maken de kinderen een indeling van het verhaal in de vijf fases van Socrates. Eventueel kunnen ze een story mountain van hun verhaal maken.

Story board
Per verhaalfase tekenen de kinderen een story board. Dat is een tekening van een beeld van een bepaalde verhaalfase op een A4’tje. Het gaat hierbij niet om een prachtige voorstelling, maar eerder om een schets die als geheugensteun kan werken tijdens het vertellen van het verhaal. De kinderen kunnen ook pictogrammen of kernwoorden gebruiken.

Het verhaal eigen maken
Met de vijf story boards of een ander hulpmiddel voor zich oefenen de kinderen in tweetallen (of in twee groepjes) meerdere keren hun verhaal. Ze kunnen feedback vragen, bijvoorbeeld:
• Is het goed verstaanbaar?
• Hoe is de houding en zijn de bewegingen logisch?
• Begrijp je het verhaal, komt het duidelijk over?
• Wat is het spannendste stukje en wat maakt het leuk om naar te luisteren?
• Praatte ik ergens te snel, te langzaam? Liet ik op de goede momenten stiltes vallen?

Presentatie
Kinderen die dat willen, kunnen hun verhaal voor de hele groep vertellen. In deze situatie kunnen kinderen zich kwetsbaar voelen. Het is dus belangrijk dat dit in een veilige sfeer gebeurt. Hierover kunt u een aantal afspraken worden gemaakt, bijvoorbeeld:
• Na een beginsignaal ben je stil en luistert iedereen alleen nog naar de verteller.
• Kijk naar de verteller.
• Tips en tops worden alleen gegeven als de verteller erom vraagt.

De verhalen kunnen ook in een andere groep op school worden verteld of tijdens een gezamenlijke viering. Ook kunt u een filmpje (laten) maken van het vertelde verhaal of een deel daarvan. Dit kan op de website van de groep of school worden geplaatst. Eventueel kunnen filmpjes met andere scholen worden uitgewisseld.

Uitbreiding
Wilt u de lessen verder uitbreiden, dan zijn er allerlei oefeningen te bedenken om de verbeelding van de kinderen te prikkelen, zoals:
• Vertel eens iets over je hoofdpersoon (kleur haar, kleding, manier van lopen, hobby’s, karakter, enzovoort)
• Maak een tekening van je hoofdpersoon.
• Hoe ziet de omgeving er uit? (nacht/dag, landschap, interieur, het weer, voorwerpen)
• Maak een verteltouwtje. (Aan een touwtje maken de kinderen volgens de lijn van het verhaal kleine voorwerpen vast die bij een verhaalbeeld passen. Ook dit kan als geheugensteuntje dienen.)