Kersttheater met de kleine prins

Een viering voor en door de hele school, in de vorm van een theaterstuk. Met PowerPoint, toneelteksten, liedjes, speelschema, draaiboek en alle technische details van dit schoolbrede theaterproject.

Lees ook de uitbreiding

Bij dit artikel hoort een online uitbreiding. Klik hier om het artikel te lezen.

“Een schaap eet alles wat het tegenkomt.”
“Ook bloemen met doornen?”
“Ja, ook bloemen met doornen.”
“Maar waar dienen die doornen dan voor?”
“Doornen dienen nergens voor – dat is louter ondeugendheid van de bloemen.”
“Oh!” Even was de prins stil maar zei toen nijdig:
“En ik geloof er niets van! Bloemen zijn zwak en goedgelovig. Ze stellen zichzelf zo goed mogelijk gerust. Ze vinden zich héél vervaarlijk met die doornen…
Sinds miljoenen jaren krijgen de bloemen doornen. En sinds miljoenen jaren eten de schapen toch die bloemen op. En is het dan geen ernstige bezigheid om te trachten te begrijpen, waarom ze zich zoveel moeite geven voor die doornen, die nooit enig nut hebben? Is dat dan niet belangrijk, die oorlog tussen de bloemen en de schapen?
En als ik een bloem ken die enig is op de wereld, die alléén maar op mijn planeet bestaat en die bloem kan door zo’n schaapje zo maar op een dag in één hap worden vernield, zonder dat het schaap weet wat het doet – is dat dan niet belangrijk?”

Zomaar een dialoogje uit Le Petit Prince (1943), van Antoine de Saint-Exupéry (1900-1944), schrijver en piloot.
Met de kleine prins gaan we in dit kersttheater op reis. Spelers en publiek volgen hem langs allerlei, vreemde planeten, met nóg vreemdere bewoners. Steeds is de prins op zoek naar een veilige planeet, waar zijn bloem, een roos, zonder gevaar zichzelf kan zijn.

Het verhaal

Het prinsje woont op een kleine planeet, met drie vulkaantjes en een roos. Hij zorgt voor zijn planeetje, zijn bloem en zijn schaap. Het is alleen erg lastig, dat het schaap de bloem steeds wil opeten. Op een dag verlaat de prins de planeet, om te zien hoe de rest van het heelal eruitziet. Hij komt langs allerlei planeten en spreekt met hun bewoners. Per planeet spreekt de prins maar met één bewoner: een volwassene, die zichzelf behoorlijk belachelijk maakt. Het zijn de volgende personages:

Uiteindelijk belandt het prinsje op de aarde, waar hij in de Sahara een gestrande piloot ontmoet. Met deze piloot houdt hij diepzinnige gesprekken en doet hij verslag van zijn reis door het heelal. Nota bene. Bovenstaande tekst van het verhaal is een vrije bewerking van de tekst op www.wikipedia.nl.

Rode draad en subthema

Rode draad

Voor het opzetten van het kersttheater is een rode draad uit het boek opgepakt: de bloem van het prinsje wordt in haar voortbestaan bedreigd door het schaap, dat er ook niets aan kan doen dat het bloemen lekker vindt, maar toch…
De prins neemt dus zijn bloem mee onderweg en vraagt op iedere planeet bescherming voor haar. Maar nergens blijkt voldoende bescherming aanwezig te zijn. De planeetbewoners zijn vooral met zichzelf bezig.
Op de aarde vindt de prins tot slot wezens, mensen genaamd, die de bloem kunnen beschermen, als ze dat willen.

Subthema

Het subthema van het kersttheater is dan ook: alles van waarde is kwetsbaar. (Naar een uitspraak van de dichter Lucebert: Alles van waarde is weerloos.) Hier is gekozen voor kwetsbaar, omdat dat beter past in het musicalliedje Alles van waarde.

Voorlezen

Het boek is niet makkelijk voor te lezen voor kinderen. Het is veel te diepzinnig, te filosofisch. Maar het is wél belangrijk dat u het boek zelf leest. Want u moet als leerkracht natuurlijk de “boodschap” van het verhaal kunnen overbrengen op uw groep. Als dat niet lukt, wordt de bijdrage van de groep niet meer dan een op zichzelf staand toneelstukje.
Tijdens het lezen kunt u wellicht enkele passages aanstrepen, die eventueel wél voor te lezen zijn. En bovendien kan de inleiding van dit artikel aanleiding zijn tot een kringdiscussie in de bovenbouw.

Opzet

Voor de opzet van het kersttheater geef ik u de volgende aandachtspunten:

• Rolverdeling
De groep met de beste toneelspelers (vaak is dat groep 8) verzorgt de rode draad van het verhaal. Deze groep levert drie piloten, een prins en een dansgroep. De andere kinderen van de groep kunnen dan in de verhalen van andere groepen worden ingeschakeld.
De prins zal eerst zijn ontmoeting hebben met de drie piloten en vervolgens verslag doen van zijn ruimtereis. Als het vliegtuig een noodlanding heeft gemaakt en de ontmoeting heeft plaatsgevonden, begint de prins te vertellen over zijn bezoek aan de eerste planeet.

• Planeten
De leerkrachten verdelen onderling de verschillende planeten. In het boek worden er enkele genoemd. Maar er zijn natuurlijk genoeg planeten bij te bedenken. Een overzicht van mogelijke planeten (en hun invulling) is te vinden in de internetuitbreiding bij dit artikel.
Om een redelijke totaaltijd te verkrijgen, moet u rekening houden met ongeveer vijf minuten per planeet.

• Sketch en lied
Tussen elk planeetbezoek spelen de piloten een korte, verbindende sketch en wordt een gezamenlijk verbindingslied gezongen door alle aanwezigen. Tekst en melodie zijn te vinden in de internetuitbreiding bij dit artikel.
Tijdens het zingen van dit lied vertrekt de eerste groep die gespeeld heeft van het podium en stelt de tweede groep zich op. Zo voltrekt zich het theaterstuk, totdat alle groepen geweest zijn en groep 8 het verhaal afsluit.

• PowerPoint
Tijdens de voorstelling wijst een PowerPointpresentatie de aanwezigen de weg door het verhaal: teksten, toepasselijke afbeeldingen en het verbindingslied worden getoond. Ook deze presentatie is te vinden in de internetuitbreiding bij dit artikel.

• Toneelteksten
De spreekteksten van begin-, eind- en tussenstukjes zijn te vinden in de internetuitbreiding bij dit artikel. Afhankelijk van wat de groepen voor planeet gaan uitbeelden, komen daar nog toneelteksten voor de prins bij.

Het begin

Muziekkeuze

Groep 8 doet een (liefst zelfbedacht) ballet. Denk hierbij aan muziek, die iets heeft van sciencefiction. De Duitse groep Enigma heeft verscheidene cd’s in die richting gemaakt. The screen behind the mirror heeft als basis het Oh Fortuna! uit Carmina burana, van Carl Orff. Het stuk levert spectaculaire dansmogelijkheden op.

Mogelijkheden

• De eerste 90 seconden zijn geschikt om een planetenfilmpje te begeleiden. Op de beamer kunnen planeten getoond worden. Op YouTube zijn filmpjes hiervan te vinden. Er zijn tegenwoordig heel wat gratis programmaatjes, die de filmpjes kunnen downloaden, zodat u niet vastzit aan een internetverbinding.

• Wilt u het eerste muziekgedeelte liever bij de dans betrekken, dan kunnen verschillende kinderen met grote, beschilderde ballen boven hun hoofd de planeten uitbeelden. Probeer de dans geheimzinnig te laten verlopen. Met aan het slot: contact met het vliegtuig en de piloten.

Het verbindingslied

Refrein

Dit lied – op de wijs van Jingle Bells – wordt door de beamer getoond. Het eerste deel, het refrein, is steeds hetzelfde. Het couplet vertelt steeds iets over de planeet, die zojuist bezocht is. Het lied wordt dus ná elke groep gezongen, door alle kinderen en volwassenen.

Steeds op reis, steeds op weg,
zoeken, hier en daar.
Wie wil zorgen, wie beschermt?
wie staat voor je klaar, wie?
Steeds op reis, steeds op weg,
zoeken, hier en daar.
Waar is toch die ene plek?
Waar helpen ze elkaar?

Coupletten

Het couplet van (bijvoorbeeld) de Waterplaneet zou zo kunnen klinken:

Water overal, goed voor mens en dier.
Maar er is te veel, te veel water hier.
Water voor mijn bloem, nodig voor de groei.
Maar overal waar “te” voor staat,
is meestal geen plezier.

Natuurlijk verandert het couplet met elke planeet. En als u zelf andere planeten/reisbestemmingen bedenkt, dan is het geen schande om het rijmwoordenboek erbij te pakken, om een goed lopend couplet te maken!

Schema en draaiboek

De verschillende planeten worden in een schema gezet, met daarin alles wat nodig is om het theater goed te laten verlopen. Het schema kan in een teamvergadering worden opgezet, onder leiding van de leerkracht die de regie heeft.
In het voorbeeldschema – dat is opgenomen in de internetuitbreiding bij dit artikel – is gekozen voor veel dans- en pantomimepresentaties. Deze kunstvormen hebben als voordeel, dat grote groepen tegelijk aan het werk kunnen en dat verstaanbaarheid geen probleem is. Het beeld zegt vaak al genoeg. En áls er wat gesproken wordt, dan kan dat gebeuren door een verslaggever aan de zijlijn, met een eigen microfoon. Niets is zo sneu als onverstaanbare toneelstukjes.
Een schema voor iedere groep is te vinden in de internetuitbreiding bij dit artikel. En daar is ook een draaiboek te vinden, waarin de gehele opvoering vastgelegd is.

Aan de slag met de kinderen

Overzicht

Elke groep oefent zijn eigen planeet. Daardoor kan het overzicht wel eens gaan ontbreken. Bij leerlingen én leerkrachten. Maar er zijn mogelijkheden, om het overzicht te kunnen behouden. Ik geef u daarvoor de volgende suggesties:
– Als uw school gewend is om weekopeningen of -sluitingen te doen, dan kunnen die een mooi platform zijn om aan elkaar te vertellen waar je mee bezig bent.
– Een andere manier is om samen verslaggevers te kiezen in elke groep. Bijvoorbeeld: twee à drie per groep. Deze delegatie gaat langs elke groep en doet verslag.
– De leerkrachten houden elkaar op de hoogte op vergaderingen en/of in de wandelgangen. Daarbij kunnen knelpunten naar voren komen, die dan kunnen worden opgelost, voordat ze een echt probleem gaan worden tijdens de uitvoering.

Rooster

De meeste scholen beginnen pas met de kinderen aan de kerstviering te werken als Sinterklaas vertrokken is. Dat gegeven levert netto iets minder dan twee weken oefentijd. Een strak oefenschema is dus gewenst. Vooral omdat het groepslokaal waarschijnlijk niet geschikt is om het grote podium na te bootsen. Maak daarom een rooster voor beschikbare ruimtes als het kleuterspeellokaal en/of de aula.
De rol van een aantal kinderen uit groep 8 is hierbij van belang: de prins wordt bij iedere groep regelmatig uitgenodigd, zodat hij goed weet hoe hij moet optreden op al die verschillende planeten. En ook de andere kinderen van groep 8 zullen regelmatig mee moeten oefenen, als u ze gekoppeld hebt aan de andere groepen.
Tip. Voor de aanpak van een musical/presentatie door en voor de hele school kunt u een aantal belangrijke aandachtspunten en tips vinden in het artikel “Een musical voor de hele school: een uitdaging!” in Speel je rol! Ideeën voor het schoolpodium (Praxisbulletin-themaboek, 26ste jaargang, nummer 5, januari 2009).

Generale repetitie

Het theater kan het best ’s avonds gespeeld worden. Het voordeel is dan, dat het donker is, waardoor er veel beter met licht te werken valt. En natuurlijk kunnen ’s avonds bijna alle ouders, opa’s en oma’s en andere familieleden naar de voorstelling komen kijken. De donderdagavond is daarvoor dan het meest geschikt.

Oefenen per groep

Vlak voor het echte optreden – bijvoorbeeld op woensdagochtend – kan het gehele theater geoefend worden. Volg het rooster van het echte optreden, maar geef elke groep een begintijd en een eindtijd, om hun bijdrage op het toneel te zetten. Geef zo veel tijd, dat het spel misschien wel twee of drie keer gedaan kan worden. Oefen ook de plaats waar de groep zal gaan zitten en de manier van opkomen en afgaan (bijvoorbeeld links op, rechts af).
Door telkens één groep te laten oefenen, mist elke groep het verhaal van de andere groepen. Dat is wel een nadeel. Maar u hebt dan geen zaal vol wachtende kinderen!

Bijzondere positie van groep 8

Groep 8 is natuurlijk permanent aanwezig, om precies te zien wat ze moeten doen, wanneer en waar. Vanwege die permanente aanwezigheid kan daar dan wel makkelijk de verveling toeslaan. Geef de kinderen van groep 8 daarom toestemming om (stille) computerspelletjes, een schaakspel, een boek of iets dergelijks mee te nemen, zodat ze zich tussendoor kunnen vermaken. Verder kunnen ze natuurlijk allerlei hand- en spandiensten verlenen. Misschien zijn ze in te zetten bij het licht, het geluid of als toneelknecht voor het verplaatsen van decorstukken.

Test, test, test!

Ook de techniek wordt op deze wijze aan de generale test onderworpen:
– Is het beeld van de beamer goed te zien?
– Staan de microfoons op de juiste plek?
– Is alles goed verstaanbaar? Enzovoort.

Tip. Wilt u goede foto’s van het kersttheater? Maak die dan tijdens de generale! De fotograaf heeft dan alle tijd. En bovendien is het maken van foto’s dan niet zo storend als tijdens de echte voorstelling!

En dan begint het!

Een kind (of een leerkracht) heet de aanwezigen van harte welkom. Er kan iets uitgelegd worden over het verhaal. Maar dit is niet nodig, als er een korte inleiding op de beamer wordt getoond. Niet te lang introduceren, maar snel beginnen is het beste voor de concentratie!

Impressie

Donkere zaal. Op het podium zitten de dansers van groep 8 geknield, in zwarte kleding. Een object is verborgen onder zwarte doeken.
Hangend aan katrollen, die over een staaldraad rollen, komt een vliegtuigje diagonaal over. (Zie de internetuitbreiding bij dit artikel.) Je hoort het geluid van een vliegtuigmotor, die sputtert en ten slotte uitvalt.
Als het vliegtuigje het einde van de draad bereikt heeft, start de muziek van Enigma. Via de beamer zijn planeten te zien. De dansers komen in actie, als het Oh Fortuna! klinkt. Hun dans eindigt bij het object onder de zwarte doeken. De dansers halen de doeken eraf. En het publiek ziet de voorkant van een vliegtuig.
De dansers gaan af. Drie piloten komen onder (of achter) het vliegtuig vandaan en beginnen hun gesprek.

Teksten

De complete toneeltekst vindt u in de internetuitbreiding bij dit artikel. De teksten tussen de verschillende planeten gaan steeds over het repareren van het vliegtuig. Een van de piloten is bijzonder eigenwijs en komt als running gag steeds met nieuwe oplossingen. De prins kan na afloop van elke bijdrage reageren op het gebeurde.

Het goede doel

Veel scholen houden een collecte voor een goed doel tijdens hun kerstvieringen. Een van de planeten in dit theaterstuk kan te maken hebben met een goed doel. Wil uw team een collecte houden? Zorg dan dat het onderwerp goed belicht wordt.
Als het goede doel materialen kan leveren, dan doen ze dat graag: banners, dvd’s, posters, foto’s, enzovoort. Het kan allemaal in het verhaal verwerkt worden. Het moet er zelfs een wezenlijk onderdeel van worden!
Als bijvoorbeeld de ruzieplaneet de link legt tussen ruzie en oorlog, dan is een verwijzing naar War Child logisch. Zo is bij ieder goed doel een planeet te vinden. De opbrengst van de collecte gaat zeker omhoog, als u in de uitnodiging al meldt dat die collecte er aan komt!

Het slot

Lied

De groep die voor de piloten zorgde – of een andere, goed zingende groep – zingt, als alle groepen geweest zijn, het lied Alles van waarde is kwetsbaar. Tekst, melodie en begeleiding zijn te vinden in de internetuitbreiding bij dit artikel.Het lied levert allerlei mogelijkheden voor solisten en solistengroepjes. Er zit ook een “instrumentaaltje” in, dat door bijvoorbeeld een fluit of een saxofoon geblazen kan worden.

Schoolbreed zangkoor

Als de prins gezegd heeft dat hij eindelijk een planeet gevonden heeft waar zijn bloem veilig is, loopt hij de zaal in. Hij gaat midden in de zaal op een stoel (of verhoging) staan en roept alle kinderen op te gaan staan en zich om te draaien. Als de kleuters vooraan zitten, mogen zij op de stoelen gaan staan. De middengroepen gaan op de grond staan. En de oudste kinderen blijven zitten. Zo ontstaat het schoolbrede zangkoor, dat het lied Wij zijn de wereld zingt. Het geeft een mooi effect, als alle kinderen een klein lampje krijgen. (Rond kerst zijn de led-waxinelichtjes vaak erg goedkoop!) Groep 8 staat op het podium en kijkt dus over het koor de zaal in. De kinderen van deze groep zingen de “brug” van het lied: Aarde, jij mooie, blauwe bal…

Nota bene. Tekst en notatie van het lied Wij zijn de wereld vindt u in de internetuitbreiding bij dit artikel.

Kerstwens

Als alles gedaan is, sluit de directeur (kort) af met de bedankjes en de kerstwens. Natuurlijk stipt hij/zij nog eens de deurcollecte voor het goede doel aan! De zaal stroomt leeg. En wéér hoort het publiek het lied Wij zijn de wereld, zodat het nog meeklinkt naar buiten, de donkere nacht in…
Ik wens u en de kinderen veel plezier en succes met dit schoolbrede kersttheater!