Een clip in de klas

Leren luisteren. Het is een taalvaardigheid, die leerlingen niet zonder meer leren. Luistervaardigheid is een onderdeel van het taalonderwijs op de basisschool. Leerlingen moeten aan het eind van groep 8 in staat zijn om op verschillende manieren te luisteren: begrijpend luisteren, kritisch luisteren (of selecterend luisteren). Dit doen ze door te luisteren naar verschillende soorten luisterteksten. In dit artikel staat de songtekst centraal.

Vooraf

Kinderen luisteren bijvoorbeeld naar een interview in het Jeugdjournaal, naar een aflevering van Schooltv, waarin een informatief onderwerp wordt behandeld of naar een voorgelezen tekst op een luister-cd. Ze leren te luisteren door bij deze tekstsoorten opdrachten uit te voeren.
Daarnaast past de luisteraar luisterstrategieën toe, zoals: samenvatten waar de tekst over gaat, de tekst beoordelen of kennis van de wereld gebruiken bij het beluisteren van de tekst. Doordat de leerkracht aandacht besteedt aan de aanpak van de leerlingen tijdens het luisteren, worden leerlingen zich bewust van de strategieën die ze inzetten.

Les

Een geschikte tekstsoort om luistervaardigheid te oefenen, is de songtekst. Videoclips van allerlei Nederlandstalige liedjes zijn vrij toegankelijk op internet en kunnen een bron zijn voor inspirerende lessen.
In dit artikel laat ik u – in de vorm van een lesbeschrijving – zien wat de mogelijkheden zijn met het liedje Zinloos van Lange Frans & Baas B. De clip gaat over zinloos geweld. De zangers zingen in hun lied over bekende personen, die door zinloos geweld zijn omgekomen en sluiten af met een stille tocht. Het liedje is een protestsong. De beelden in het filmpje worden ondersteund met taal. Telkens verschijnen er woorden in het filmpje, die de boodschap van het lied versterken.
→ Opmerking van de redactie. Controleer zelf vooraf of u de tekst geschikt vindt voor uw groep!

Oefengebieden

In de les, die wordt beschreven in het vervolg van dit artikel, worden een viertal vaardigheden geoefend:
1 Luistervaardigheid
De leerlingen oefenen hun luistervaardigheid door het uitvoeren van verschillende opdrachten bij de videoclip. Ze luisteren en kijken meerdere malen naar de videoclip en de songtekst en voeren in groepjes de opdrachten uit. Ze moeten op twee manieren luisteren: kritisch luisteren en begrijpend luisteren. 
2 Spreekvaardigheid
Naast luistervaardigheid speelt spreekvaardigheid een belangrijke rol in deze les. De leerlingen moeten in de verwerking van de les hun mening geven, als ze discussiëren over stellingen. En ze verwoorden hoe ze reageren op een bedreigende situatie.
3 Taalbeschouwing
In een van de schriftelijke opdrachten wordt ook aandacht besteed aan taalbeschouwing. Namelijk: het praten over het taalgebruik in de clip.
4 Stellen
Tot slot is de clip een motiverende inleiding voor het schrijven van een tekst.

Benodigde materialen

Voor de les zijn de volgende materialen nodig:
– 2 werkbladen;
– een digibord;
– link naar YouTube;
– link naar songteksten.nl.

Opdracht 1: informatie-uitwisseling

U verdeelt de klas in groepjes van drie. Elk groepje krijgt werkblad 1, met daarop de vijf stukken waarin het lied Zinloos is verdeeld. Elk groepje verdeelt de taken: 
- Eén leerling let op de (gezongen) informatie uit het liedje.
- Eén leerling let op de woorden, die in beeld verschijnen in de clip.
- Eén leerling let op de plaatsen, waar de stukjes zich afspelen.
→ Werkblad 1 is (sterk verkleind) opgenomen in dit artikel, zodat u het (op A4-formaat) kunt kopiëren en vermenigvuldigen voor uw groep. (Zie: pagina 28.)
● Werkwijze
– U laat de videoclip op het digibord zien. De leerlingen luisteren en kijken. Ze moeten tijdens het luisteren in steekwoorden de informatie opschrijven.
– Als het liedje beluisterd is, kunt u ervoor kiezen om het nogmaals te laten horen. Na de tweede keer luisteren en kijken wisselt elk groepje de informatie uit.
– Als afsluiting van deze luisteropdracht bespreekt u wat de verschillende groepjes aan informatie gevonden hebben en hoe ze deze opdracht aangepakt hebben.
→ De videoclip is eenvoudig te vinden op youtube.com.

Opdracht 2: vragen over de tekst

De leerlingen krijgen vooraf de songtekst uitgedeeld. En ook krijgen ze werkblad 2, met daarop enkele vragen. De leerlingen mogen nu meelezen, terwijl ze luisteren. De vragen worden gemaakt in tweetallen. Als iedereen klaar is, bespreekt u de antwoorden met de leerlingen.
→ Werkblad 2 (Vragen naar aanleiding van de tekst) is (sterk verkleind) opgenomen in dit artikel, zodat u het (op A4-formaat) kunt kopiëren en vermenigvuldigen voor uw groep. (Zie: pagina 29.)
→ De songtekst is te downloaden via songteksten.nl, zodat u ook deze tekst eenvoudig kunt kopiëren en vermenigvuldigen voor uw groep.

Afsluiting: verwerking

Als afsluiting van de les geef ik u drie verwerkingsmogelijkheden, waaruit u een keuze kunt maken: discussie, drama en stellen. Maar uiteraard is het ook mogelijk om meerdere (of alle) verwerkingen over de klas te verdelen en op die manier meerdere (of alle) mogelijkheden aan bod te laat komen. Aan u de keus!

DISCUSSIËREN OVER STELLINGEN
Werkwijze
– U laat de leerlingen in groepjes van vier discussiëren over stellingen.
– Eén leerling van elk groepje is de gespreksleider.
– De andere kinderen van elk groepje geven hun mening over een aantal stellingen.
Voorbeelden van stellingen
– Een stille tocht helpt goed tegen zinloos geweld.
– Dit liedje laat mensen nadenken over zinloos geweld.
– Alleen door streng te straffen zal zinloos geweld verdwijnen.

VERWOORDEN EN NASPELEN VAN SITUATIES
Werkwijze
– U geeft een opdrachtkaartje (met daarop een situatie) aan groepjes van vier leerlingen. Elk groepje krijgt uiteraard een kaartje, met daarop een andere situatie.
– De leerlingen moeten dan vertellen (verwoorden) hoe ze reageren op de betreffende situatie.
– Vervolgens wordt de situatie én de reactie op die situatie door het groepje nagespeeld.
Voorbeelden van situaties
– Je bent met je ouders in een pretpark en je staat te wachten voor een attractie. Een jongen dringt voor. Je vader zegt er wat van en de jongen bedreigt vervolgens je vader. Hoe reageer je?
– Je zit met een vriendje of een vriendinnetje in de bus. Er stapt iemand in, die niet wil betalen. De buschauffeur wordt boos en wil niet meer verder rijden. De passagier die niet wil betalen pakt zijn mobiele telefoon om wat vrienden op te bellen. Hoe reageer je?
- Een groepje kinderen wil je fiets afpakken en dreigt jou te slaan als je je fiets niet geeft. Je bent alleen. Hoe reageer je?

EEN VERHAAL SCHRIJVEN
Werkwijze
– Leerlingen schrijven individueel een verhaal, waarin ze hun mening geven over zinloos geweld. Het best kunt u de leerlingen helpen, door een bepaalde structuur te geven voor het verhaal.
Structuur
– Maak een inleiding voor je tekst. Schrijf op waar de tekst over zal gaan en maak de lezer nieuwsgierig.
– Beschrijf een ervaring, die je zelf hebt gehad met zinloos geweld. Of schrijf over iets wat je wel eens gehoord hebt over dit onderwerp.
– Geef je mening over zinloos geweld. Wat vind je ervan? Vertel ook waarom je dat vindt. Geef dus argumenten.

PRESENTATIE
Omdat ik gekozen heb voor drie soorten verwerkingen, zijn er ook drie soorten presentaties:
Discussie
Als u in groepjes hebt laten discussiëren, spreekt u met de klas na over de discussies. U laat de groepjes verwoorden hoe het is verlopen en u vraagt of ze als groepje een standpunt hebben kunnen innemen.
Naspelen
Bij de dramaopdracht laat u de leerlingen voor de klas hun stukjes presenteren. U laat klasgenoten reageren op de reacties, die de leerlingen in hun toneelstukjes laten zien. Vinden ze de reacties goed? Of vinden ze die niet goed? En waarom vinden ze dat?
Verhaal
Als u ervoor hebt gekozen om de leerlingen individueel een verhaal te laten schrijven, dan laat u nu die verhalen door de leerlingen voorlezen aan de klas. Eventueel kunt u van de verschillende verhalen een boekje maken, dat een speciaal plekje krijgt in de klas.
Veel succes!

Vragen naar aanleiding van de tekst

1 Wat willen de zangers van dit liedje duidelijk maken?
Onderstreep minstens drie zinnen uit het liedje, waaruit dat blijkt.

2 Het refrein van het liedje luidt:
Hoeveel moeten er nog komen 
Hoeveel moeten er nog gaan 
Wie waren deze helden 
We doen het hier in jullie naam

Vertel in je eigen woorden wat de zangers bedoelen.

3 In het liedje gebruiken Lange Frans & Baas B straattaal.
Wat betekenen de schuingedrukte woorden in de volgende zinnen?
– Bracht z’n chick naar het station.
– Ik freakte als een gek toen ik het zag op de buis.
– Het allerlaatste wat ie schreeuwde dat was KAPPEN NOU.
– En met een helm werd er vet op hem in gemept.
– Nou check jezelf en verdedig je grenzen.
Wat vind je van de straattaal in dit liedje?

Links

• youtube. Hierop kunt u de videoclip vinden van het liedje van Lange Frans en Baas B: Zinloos.
• songteksten. Hierop kunt u de songtekst vinden van het liedje Zinloos.