Het thema van de Kinderboekenweek is Gi-ga-groen! En wat is er nou gigantischer én groener dan een waanzinnige boomhut van 143 verdiepingen? Andy Griffiths uit Australië is de auteur van de populaire boomhutreeks én schrijver van het kinderboekenweekgeschenk Waanzinnige boomhutverhalen. Speciaal voor Praxisbulletin deelt oud-leerkracht Andy zijn beste tips voor schrijven met de klas. De essentie is: laat je fantasie de vrije loop!
Samen is leuker dan alleen
De waanzinnige boomhut-boeken zijn enorm populair door de fantasierijke verhalen en de originele tekeningen. Andy werkt al meer dan twintig jaar samen met vaste illustrator Terry Denton. Samen schrijven met anderen was altijd al leuker dan alleen, vindt Andy. ‘Als kind verzon ik al verhalen samen met vriendjes. We tekenden grappige cartoons voor elkaar, verzonnen bizarre verhalen of schreven rare songteksten. Daar moesten we dan samen hartelijk om lachen.
Maar we gaven elkaar ook tips en suggesties, over wat er nog mistte – of hoe het nog gekker kon!’
Samenwerken aan de boomhutboeken is niet alleen leuker, maar je krijgt met z’n tweeën ook betere ideeën. ‘Soms tekent Terry eerst iets, soms verzin ik eerst iets. Die wisselwerking leidt bijna altijd tot een maffe, creatieve verhaallijn, waar we in ons eentje nooit op zouden komen.’
Waarom ‘aanrotzooien’ werkt
Waar haalt Andy al die fantastische ideeën vandaan? ‘Mijn radar staat altijd aan. Ik vind inspiratie in alles om me heen, van wat ik lees in boeken tot wat mijn eigen kinderen doen en door te reizen. Want als je in je eentje tijd doorbrengt in een nieuw land of op een onbekende hotelkamer, dan is eigenlijk álles spannend, anders en een beetje vreemd. Dan voel ik me weer even kind en dat is goed voor mijn creativiteit!’
Het allerbeste idee om inspiratie op te wekken is volgens Andy: aanrotzooien. ‘Neem de vrijheid om te spelen met de werkelijkheid, maak iets mogelijk wateigenlijk niet kan. Zoals tijdreizen! Laat je afleiden van je originele plan en zie waar jouw verhaal dan naartoe gaat. Dat is wat ik leerkrachten en kinderen wil meegeven: messing around zorgt voor de beste ideeën.’
Tip 1 Aanrotzooien
Als je een verhaal netjes vanaf het begin probeert te verzinnen, via het midden tot en met het eind, loop je soms vast. Laat kinderen in het midden beginnen, bij een grappige of gevaarlijke situatie.
• Geef de groep een grappig plaatje. Bijvoorbeeld een tekening van allemaal mensen die uit een boot vallen in een meertje. Of een raket waar vlammen uit komen, terwijl hij door de lucht vliegt met allemaal mensen erin.
• Laat ze eerst bedenken hoe deze mensen daar terecht zijn gekomen.
• Laat ze daarna opschrijven hoe het verder gaat met deze mensen.
Tip 2 Elk verhaal verdient een publiek
Verhalen schrijven wordt een stuk leuker als je een groter publiek hebt dan alleen de leerkracht. Publiek vind je overal, maar begin op school.
• Laat kinderen elkaars verhaal in tweetallen lezen. Laat ze elkaar een tip geven.
• Laat kinderen die dat leuk vinden hun verhaal hardop voorlezen in de klas.
• Laat kinderen met een mooi verhaal voorlezen in één van de lagere groepen.
• Bundel verhalen (en tekeningen) in een boekje. Zet het boekje in de schoolbibliotheek, waar de hele school het kan lenen en bewonderen.
Tip 3 Woorden te grabbel
Elke goede schrijver mist weleens inspiratie. Terwijl inspiratie al kan beginnen bij één enkel woord. Maar welk?! Help de kinderen met een woordgrabbel.
- Maak kleine briefjes met daarop steeds één woord. Dat mag alles zijn, denk aan: een kleur, een dier, een feestdag, een specifieke plek, een kledingstuk, een lichaamsdeel, een huishoudelijk voorwerp, een voertuig, iets uit de natuur en ga zo maar door.
- Doe alle briefjes in een zak of doos en schud ze goed door elkaar.
- Laat elk kind één briefje trekken. Over dat woord mogen ze een kort verhaaltje schrijven. Een paar zinnen is genoeg; het gaat erom dat ze leren oefenen met ideevorming. Lukt het nog steeds niet? Gebruik dan tip 4 over snelschrijven.
Tip 4 Snelschrijvers hebben meer succes
Een van de beste manieren om goede ideeën te krijgen voor een verhaal is snelschrijven. Als je de kinderen vijf minuten non-stop laat schrijven, komt daar áltijd iets uit. Met deze opdracht trek je namelijk de schrijver en de kritische redacteur in jezelf tijdelijk uit elkaar. Als je niet over elke zin kunt nadenken, kun je ook niet twijfelen en op de rem trappen. Daardoor komen er veel puurdere herinneringen en emoties naar boven. Tien tegen één dat als de wekker gaat, er toch minstens één creatief idee voor een verhaal naar boven is gekomen.
- Gebruik de woordgrabbel om kinderen een onderwerp te geven. Ze mogen natuurlijk ook zelf iets verzinnen.
- Zet een timer op vijf minuten en geef instructie om non-stop te schrijven. Niet nadenken, niet de pen van het papier halen, maar doorschrijven!
Neem iets alledaags als ‘tanden’. Wat moet je daar nou over schrijven?! Je eerste zin is waarschijnlijk dat je niet weet wat je moet schrijven over tanden. Maar al schrijvende herinner je je ineens weer dat je eerste tand loszat en hoe gek dat voelde. Of hoe je tand ooit getrokken werd en je allemaal bloed op je shirt had. Zie je wel? Er borrelt altijd een idee naar boven!
Vragen van kinderen aan Andy
Wat is jouw favoriete boomhutboek?
Ik ben erg trots op de Boomhut van 65 verdiepingen, omdat we daarin door de tijd kunnen reizen in een vliegende vuilnisbak.
En wat is jouw favoriete verdieping in de boomhut?
Mijn favoriete niveau is natuurlijk Andyland, het land dat ik heb gemaakt voor alle Andy- klonen. Het is daar heerlijk geordend en rustig en fantastisch!
Hoe zijn Terry, Jill en meneer Grootneus in het echt?
In het echte leven ben ik net zo dapper en heldhaftig als Andy in het boek. Terry is in het echt juist nog véél gekker dan in het boek.
Jill bestaat ook echt: ze was de redacteur van mijn eerste kinderboek en intussen ben ik met haar getrouwd! Mijnheer Grootneus bestaat gelukkig niet in het echt. Mijn uitgever is een lieve vrouw die geen slecht humeur heeft.
Welke boeken las je zelf graag als kind?
Mijn favorieten waren Alice in Wonderland, Sjakie en de chocoladefabriek, Winnie de Poeh, Dr. Seuss en alles van De Vijf van Enid Blyton.
Tip 5 Wat wordt de nieuwe verdieping?
Nu wordt het écht leuk, want nu verzinnen we een nieuwe verdieping voor de boomhut. Hoe gekker, hoe beter! De mafste ideeën mag je opsturen naar mij en Terry in Australië!
- Geef deze beginzin: ‘Ik kwam op de nieuwe verdieping en ik zag …’
- Meer hulp nodig? Laat de kinderen bijvoorbeeld verzinnen hoe je op die verdieping komt. Of wie je er ontmoet. Of geef als aanwijzing mee dat het een gevaarlijke verdieping is.
- Laat de kinderen eerst tekenen en er daarna één korte paragraaf bij schrijven, om uit te leggen wat je op die verdieping kunt zien of doen. Vijftig woorden is meer dan genoeg en spelling en interpunctie doen er even niet toe!
Hé leerkracht: doe mee!
Schrijven gaat bij de kinderen beter als je zelf meedoet. Het is belangrijk dat je ook
jouw creatieve proces en kwetsbaarheid laat zien. Dat je soms even naar inspiratie moet zoeken of dat je het spannend vindt om iets zelfgemaakts voor te lezen. Het hoeft niet altijd te gaan over het beoordelen van het eindresultaat, dat werkt eerder als een rem. Laat dat lekker achterwege en concentreer je vooral op het plezier van het creëren.
Extra: De ideeënmachine
In de bovenbouw kun je aan de slag met een complete ideeënmachine die de kinderen zelf vullen.
- Elk kind schrijft drie ingrediënten voor een verhaal op een briefje: een mens, ding of dier, een karaktereigenschap en een plaats.
- Verzamel de briefjes per categorie in een zak of een doos.
- Laat de kinderen uit elke categorie een briefje trekken.
- Laat ze een kort verhaaltje schrijven over een combinatie van hun briefjes.
Andy Griffiths (1961) is een Australische kinderboekenschrijver. Samen met illustrator Terry Denton publiceerde hij onder andere de Waanzinnige Boomhut-serie, waarmee hij driemaal de Prijs van de Nederlandse Kinderjury won. Andy is een gepassioneerd pleitbezorger voor alfabetisering en ontving in 2015 een medaille voor zijn bijdrage aan de Australische kinderliteratuur. Meer informatie: andygriffiths.com.au.
Download het hele artikel
Klik op de naam van het bestand om het te openen.