Diane, de leerkracht van Bart, legt met het zweet in haar handen de telefoon neer. Ze heeft zojuist de ouders van Bart uitgenodigd voor een gesprek, volgende week, over het gedrag van Bart. Vader was aan de telefoon nogal boos en onvriendelijk en gaf aan, dat hij volgende week wel komt, maar eigenlijk geen zin heeft in zo’n “flauwekulgesprek”. Diane weet, dat het volgende week een lastig gesprek gaat worden en neemt zich voor, om het gesprek goed voor te bereiden. En zo begint het zesde artikel in de serie over bijzondere gesprekken met ouders, die in deze jaargang van het Praxisbulletin verschijnt. Aflevering 6: over het contact met (mogelijk) agressieve ouders.

Bestanden

Klik op de naam van het bestand om het te openen.

Artikel

Voorbereiding

Het voeren van een goed oudergesprek valt of staat met de voorbereiding ervan. Zeker wanneer u te maken hebt met (mogelijk) agressieve ouders, moet u – naast de algemene voorbereiding op een oudergesprek (doelstelling, duur van het gesprek, enzovoort) – letten op een aantal specifieke zaken. Ik noem die in de vorm van een drietal aandachtspunten.

BEPAAL WAT U WILT BEREIKEN MET HET GESPREK
Wanneer u te maken hebt met ouders, die nogal agressief kunnen reageren, moet u zich in eerste instantie alleen richten op de ontwikkeling van het kind. De grootste valkuil is, om de rol van adviseur op u te nemen en de ouders ongevraagd advies te geven (of te bekritiseren) over hun manier van opvoeden. Ook wanneer ouders bewust vragen om opvoedingsondersteuning, is het advies om dat niet te doen en dat over te laten aan (externe) deskundigen.

Diane noteert voor zichzelf, dat ze in het gesprek wil toetsen wat Bart in de klas tegen haar heeft verteld. Ze wil bij de ouders aangeven welke problemen zij ervaart en aan de ouders vragen of zij dezelfde problemen ervaren en hoe zij met Bart omgaan. Ze wil de ouders dus niet rechtstreeks confronteren!

BEPAAL WIE ER AANWEZIG MOETEN ZIJN BIJ HET GESPREK
Dit is vaak een lastige beslissing. Aan de ene kant geeft het een veilig gevoel, als u niet alleen de confrontatie hoeft aan te gaan. Maar aan de andere kant kan de aanwezigheid van een directeur of een interne begeleider (IB’er) extra druk op het gesprek leggen.

Omdat dit het eerste gesprek is met de ouders over deze problematiek, wil Diane het gesprek het liefst alleen doen. De aanwezigheid van de IB’er of van de directeur is waarschijnlijk in dit stadium te voorbarig. Wél vraagt ze aan een collega om in de buurt te blijven en af en toe even langs haar lokaal te lopen.

BEREID U VOOR OP FYSIEKE OF VERBALE AGRESSIE
In de voorbereiding moet u rekening houden met het feit, dat de stap van verbale agressie naar fysieke agressie vaak niet heel groot is. Met dit gegeven in uw achterhoofd is het heel belangrijk, om goed na te denken over de ruimte, waar u het gesprek voert:
– Die ruimte mag niet te klein zijn. U moet de ruimte hebben, om eventueel weg te kunnen lopen.
– Het verdient ook aanbeveling, om te kiezen voor een ruimte met voldoende ramen, zodat u een collega kunt vragen om af en toe langs te lopen.
– Bovendien is het erg belangrijk, dat u het gesprek voert met een tafel tussen de ouders en u in, waarbij u zelf het dichtst bij de deur zit. Ouders mogen nooit tussen u en de deur zitten!
Daarnaast moet u van tevoren met uzelf afspraken maken over wat de ouders wél en wat ze niet tegen u mogen zeggen en hoe u zult reageren.

Omdat de vader van Bart aan de telefoon tamelijk verbaal agressief was, besluit Diane om het gesprek in de klas te houden en niet in een apart kamertje. Aan haar collega van groep 8 vraagt ze, om af en toe even langs te lopen. Ze zet een tafel klaar en legt haar spullen op de plek neer, waar ze zelf wil zitten.

Het gesprek

• Ontvangst
De ontvangst van de ouders is vaak al bepalend. Ontvang de ouders zelf, geef ze een hand, nodig ze uit om te gaan zitten (wijs de stoelen aan) en bedank ze voor hun komst.
• Regie
Belangrijk is, dat u als leerkracht de regie houdt over het gesprek. Daarom moet u zelf altijd het gesprek beginnen en uitleggen wat het doel is van het gesprek en hoe lang het gesprek zal gaan duren.
• Kern
Kom daarna vrij snel tot de kern van de boodschap. Maar doe dit ook weer niet te snel, omdat dat weerstand kan oproepen. Begin daarom met aan te geven wat er goed gaat in de klas en geef daarna pas uw zorgen aan. Laat het echter ook niet te lang duren voordat u tot de kern komt, omdat dan de kans groot is, dat ouders zelf gaan raden naar de boodschap.
• Samen
Benadruk dat u ervan uitgaat, dat de ouders ook het beste voor hun kind willen en dat de ouders en u samen een oplossing moeten proberen te vinden.
• Actief luisteren
Tijdens het gesprek moet u goed actief luisteren: niet alleen horen wat de ouders zeggen en de toon die ze gebruiken, maar vooral ook goed letten op non-verbale signalen van onvrede en boosheid. Hierbij kunt u denken aan: veelvuldig zuchten, het hoofd wegdraaien van het gesprek, een boze uitdrukking op het gezicht, gebalde vuisten, knipperen met de ogen, trillende lippen of op het puntje van de stoel gaan zitten. De meest effectieve manier om met boosheid bij ouders om te gaan, is namelijk preventie: emoties benoemen en bevragen, voordat ze uitbarsten.

Tijdens het gesprek merkt Diane, dat de vader van Bart onrustig met zijn benen wiebelt, een strak gezicht heeft en vaak de andere kant op kijkt. Wanneer hij vervolgens op de rand van zijn stoel gaat zitten, zegt Diane, dat ze het gevoel heeft, dat het gesprek bij vader boosheid oproept. Ze vraagt hem of dat ook zo is en wat hem boos maakt.

• Grenzen
Wanneer de ouders – ondanks alle voorzorgen – tóch agressief reageren, geeft u aan waar uw grenzen liggen. Maak duidelijk welk gedrag u niet accepteert, maar vooral hoe u vindt, dat de ouders zich moeten gedragen. Blijf zelf altijd kalm, professioneel en correct en vertel de ouders bij overtreding van uw regels op een rustige manier, dat u hun boosheid wel begrijpt, maar dat respect voor elkaar een voorwaarde is voor dit gesprek.

Bij herhaaldelijk verbaal geweld kunt u besluiten, om het gesprek te beëindigen. Bij fysieke dreiging is het gesprek uiteraard direct afgelopen. Reageer in geen geval emotioneel terug.

Afronding

VERBALE AGRESSIE
Wanneer het gesprek – ondanks interventies van uw kant – vanwege verbale agressie voortijdig beëindigd moet worden, geef dan kalm aan, dat het voor u onmogelijk is dit gesprek op deze manier voort te zetten. Geef aan, dat u het gesprek graag op een ander moment wilt vervolgen, wanneer de emoties zijn gezakt. Ondanks alles bedankt u de ouders voor hun komst, in een poging een opening te houden voor een vervolggesprek en om dit gesprek nog enigszins positief af te sluiten.

Diane merkt, dat de vader van Bart steeds bozer wordt, ondanks haar interventietechnieken. Wanneer vader op een gegeven moment Diane uitscheldt en niet meer tot bedaren lijkt te komen, zegt Diane, dat ze graag een vervolgafspraak wil maken, omdat ze merkt, dat dit gesprek erg veel emoties oproept.
Hoewel vader hard roept, dat hij nooit meer een gesprek met haar wil, zegt Diane op kalme toon, dat ze ondanks alles blij is met de informatie, die de ouders hebben gegeven en dat ze over enige tijd opnieuw contact met de ouders zal opnemen.
Bij het afscheid krijgt Diane van moeder een hand, maar vader loopt haar voorbij, zonder iets te zeggen.

FYSIEKE AGRESSIE
Wanneer tijdens het gesprek fysieke agressie dreigt, geeft u uw gevoel direct aan. Vaak is het benoemen ervan al een rem op het gedrag van ouders. Wanneer de dreiging te groot wordt – bijvoorbeeld als een vader op u af komt lopen, met opgeheven hand – loopt u direct weg. Maar keer nooit uw rug naar de agressor! U moet altijd oogcontact blijven houden, om de reacties van de agressieve persoon in de gaten te houden!

Auteur

Richard van den Oever is GZ-psycholoog en werkt als innovatie- en organisatieadviseur bij de CED-Groep in Rotterdam en als psycholoog bij SBO Kameleon in Vlaardingen.

Serie: Communicatie met allochtone ouders

Lees ook de andere artikelen uit deze serie: