Veel kinderen en volwassenen hebben een verzameling. Denk dan bijvoorbeeld aan voetbalplaatjes, postzegels, boekenleggers of punnikklosjes. Als u ziet hoe enthousiast kinderen aan het verzamelen zijn, is het wellicht een goed idee om met uw groep óók een verzameling te beginnen.
Doelen
Verschillende doelen kunnen tijdens het verzamelen aan bod komen. Dit is natuurlijk afhankelijk van de gekozen verzameling. Denk bijvoorbeeld aan:
– Het rubriceren van verzameld materiaal.
– Het categoriseren van verzameld materiaal.
– Het creatief tentoonstellen van een verzameling,
– Het discussiëren met leerlingen. Bijvoorbeeld: over de commerciële beweegredenen van bedrijven (zoals supermarkten), om gratis verzamelobjecten aan te bieden.
– Hoe ga je om met het ruilen van artikelen?
– Met andere ogen leren kijken naar de schoonheid van een verzameling of naar de waarde van objecten uit een verzameling.
– En tijdens het verzamelen worden onderwerpen als topografie, wereldoriëntatie, (kunst)geschiedenis of (creatief) schrijven weer eens op een andere manier benaderd dan normaal. Enzovoort.
Introductiemogelijkheden
Hoe introduceert u het idee, om met de klas een verzameling te beginnen? Dit kan op verschillende manieren:
Tentoonstelling
Misschien hebt u zélf een verzameling. Of iemand uit uw familie of vriendenkring heeft een verzameling. U kunt ook een ouder met een “spannende” verzameling vragen om daarover in uw klas te komen vertellen. Natuurlijk worden er dan een aantal voorwerpen uit die verzameling in de klas tentoongesteld. Er kan dan worden verteld hoe de verzameling is begonnen, waar naar materialen voor de verzameling wordt gezocht, hoeveel er voor een bepaald verzamelobject is betaald, enzovoort.
Denk hierbij niet alleen aan “nieuwe” verzamelingen. Er zijn vast ook wel ouders, opa’s of oma’s van kinderen, die nog een verzameling hebben bewaard van bijvoorbeeld geboortekaartjes, suikerzakjes, speldjes of sigarenbandjes.
Kringgesprek
Houd een kringgesprek over het thema Verzamelen. Wie heeft er thuis een verzameling? Wat wordt er verzameld? Hoelang hebben de kinderen al een verzameling? Wat is leuker: in één keer alle voetbalplaatjes compleet te hebben óf je verzameling door middel van ruilen en sparen bij elkaar te krijgen?
Museum
Ga met uw groep naar een museum, waar u samen met de kinderen een interessante verzameling kunt bekijken.
Boek
Bekijk en lees fragmenten uit het boek Van alles over musea en verzamelen. Voor kinderen vanaf 10 jaar is dit boek prima bruikbaar. (Tekst: Ymkje Swart, illustraties: Jet Bootsma, uitgave: Moon Uitgevers, ISBN 978-90-488-0061-2. Zie: uitgeverijmoon.nl.)
Ideeën verzamelen
Nadat het onderwerp Verzamelen op een of meer manieren is geïntroduceerd, vraagt u aan de kinderen van uw groep of ze samen met elkaar een verzameling willen beginnen. Wat voor verzameling gaat dat dan worden? Allerlei ideeën worden op het bord geschreven (of getekend). Alles is welkom, hoe vreemd, gek of geweldig de ideeën ook zijn. Mochten de leerlingen weinig suggesties aandragen, dan kunt u zélf enthousiast meedenken over een verzamelthema. Wat dacht u bijvoorbeeld van een verzameling hoeden en petten, die prima gebruikt kunnen worden bij het toneelspelen? Of een verzameling ansichtkaarten over een thema (bijvoorbeeld poezen, lezende kinderen of kunst)?
Keuze maken
Daarna wordt bekeken of een bepaald idee ook uitvoerbaar is. Zo blijven er uiteindelijk een aantal verzamelideeën over. Daaruit maken de leerlingen een keuze. Leerlingen uit de onderbouw zullen bijvoorbeeld veelal een verzameling op prijs stellen, die lekker snel groeit. In Praxisbulletin, 28ste jaargang, nummer 5 (januari 2011) is het artikel Dol op tollen! opgenomen. Hierin vindt u volop ideeën over hoe u een verzameling tollen begint en wat voor mogelijkheden deze verzameling voor de leerlingen biedt.
Als de keuze voor de verzameling gemaakt is, kunt u met de leerlingen nog bespreken op welke manier de spullen verzameld gaan worden. Er kan bijvoorbeeld een artikel komen in de nieuwsbrief, waarin u de ouders, opa’s en oma’s vraagt mee te helpen om aan de gewenste artikelen te komen. Oudere leerlingen kunnen zélf een brief opstellen.
Vakgebieden en verwerkingsmogelijkheden
Hoe kunnen de diverse vakgebieden bij de groepsverzameling betrokken worden? Ik beschrijf nu een aantal verwerkingsmogelijkheden bij verschillende verzamelingen. De ideeën zijn overigens ook vaak te gebruiken bij andere verzamelingen.
SCHELPENVERZAMELING
– Hoe gaan we de schelpen tentoonstellen? In zelf versierde, houten (of papieren) doosjes. In het deksel van de doosjes lees je steeds een beschrijving van (of een verhaal over) de betreffende schelp. Dit wordt gedaan door de leerlingen zelf. Een en ander is uiteraard afhankelijk van het niveau van de kinderen. Zo zal een kind van 5 jaar bijvoorbeeld alleen maar het woord schelp stempelen, terwijl een leerling uit groep 8 informatie kan geven over de vindplaats en de naam van de schelp. Enzovoort.
– In een bak met schelpenzand (of in de zandbak buiten) kan verder een mozaïek van schelpen worden gemaakt.
PUNNIKKLOSJES
– Tijdens een les textiele werkvormen wordt aan een aantal kinderen geleerd hoe er op een punnikklosje gepunnikt kan worden. Alle gepunnikte draden worden aan elkaar geknoopt. En er wordt een bol van gerold, die natuurlijk steeds dikker en dikker wordt!
– Ook kunnen er draden worden gepunnikt van verschillende lengtes. Bijvoorbeeld: draden van 5, 10, 50 en 100 cm lengte. Elke lengte heeft een eigen kleur. Met deze gepunnikte draden kunnen tijdens een rekenles allerlei meetopdrachten worden uitgevoerd.
– Van de draden kunnen ook verschillende vormen geknutseld worden. Denk bijvoorbeeld aan een ketting, een onderzetter (van opgerolde en aan elkaar genaaide draden) of een muts.
Nota bene. Als er al een flink aantal klosjes verzameld zijn, kunnen “liefhebbers” ook tijdens het voorlezen of na het eten verder werken aan het punniken.
POSTZEGELS
– Bij het vak wereldoriëntatie kan er gezocht worden naar het land, waar een bepaalde postzegel vandaan komt. Tijd dus voor een lesje topografie. Wat voor afbeelding staat er op de postzegel? Wat leer je over het land, naar aanleiding van die afbeelding? En wat willen we nog meer weten? Met welke valuta wordt er in dat land gerekend?
– Een leerling kan uit een aantal postzegels er eentje kiezen en daar een verhaal over schrijven.
– De kinderen kunnen zelf een postzegel ontwerpen en daarna deze zegel met een kopieerapparaat verkleinen. Een goede oefening voor de fijne motoriek is het knippen van een speciale kartelrand.
Nota bene. Als er erg veel postzegels aangeleverd worden, kan er op land of op thema verzameld worden.
BOEKENLEGGERS
– De vormgeving en de illustraties kunnen in een kringgesprek besproken worden.
– Dubbele exemplaren kunnen gewoon dienstdoen in een boek. Maar leerlingen, die familie in het buitenland hebben, kunnen vragen of daar ook gratis boekenleggers beschikbaar zijn. Misschien kan er dan zelfs geruild worden met een school, die óók enthousiast op zoek is naar boekenleggers.
– Op een prikbord kan – binnen een passe-partout – een collage gemaakt worden met verschillende boekenleggers. Boven deze collage staat: De keuze van … (Op de stippellijn kan dan de naam van de leerling worden ingevuld, die de collage heeft samengesteld.)
– De kinderen kunnen ook zélf een boekenlegger ontwerpen en die (eventueel) sealen of plastificeren, waardoor die langdurig kan worden gebruikt.
ANSICHTKAARTEN ROND HET THEMA “KUNST”
– De afbeeldingen op de ansichtkaarten kunnen worden besproken.
– Elke leerling kiest zijn/haar mooiste kaart en vertelt waarom dit zijn/haar keuze is. Ook kan elke leerling er een tekst of een gedicht over schrijven. Op internet of in de bibliotheek wordt informatie gezocht over de kunstenaar en/of de gebruikte technieken.
– De kinderen kunnen zich ook laten inspireren door een bepaalde techniek en gaan dan een voorstelling schilderen. Ze laten bijvoorbeeld een voorstelling ontstaan door het zetten van stipjes (pointillisme). Diverse stromingen in de kunstgeschiedenis kunnen zo aan bod komen.
DE VERZAMELING VAN DE SPANNENDE VOORWERPEN
Deze verzamelingen hebben als overeenkomst, dat de nieuwsgierigheid van de leerling door de vreemde voorwerpen geprikkeld wordt. De verzameling wisselt steeds, omdat een aantal voorwerpen tijdelijk door een ouder of een museum worden uitgeleend. De klas is te klein voor al die gekke, prachtige of juist onduidelijke of lelijke dingen.
Denk bij deze verzameling aan bijvoorbeeld: souvenirs uit verschillende landen, oud gereedschap, een koeientand, iets uit een opgraving of een ansichtkaart (of een foto) met een verrassende voorstelling.
• Werkwijze
De leerlingen krijgen de opdracht om één voorwerp te kiezen, dit goed te bekijken en er een levensverhaal over te schrijven. Dat kan aan de hand van een aantal vragen. Bijvoorbeeld:
– Waar zou je dit voorwerp voor kunnen gebruiken?
– Wie zou het gebruikt hebben?
– Zou je het voorwerp zélf willen gebruiken?
– Uit welk land zal dit voorwerp komen?
– Wat zou dit voorwerp allemaal meegemaakt kunnen hebben? (Je mag erover fantaseren of iets bedenken, dat écht gebeurd zou kunnen zijn.)
– Wat zou je over dit voorwerp willen weten?
Daarna wordt over het voorwerp verteld. Maar de schrijfopdracht kan uiteraard ook gegeven worden, nadat er over het voorwerp in de kring van gedachten is gewisseld.
Het is verrassend om te lezen wat verschillende leerlingen over hetzelfde voorwerp geschreven hebben. De overeenkomsten en verschillen nodigen uit tot verdere discussie met de klas.
DE DOPPENVERZAMELING
De leerlingen verzamelen allerlei doppen. Van een pindakaaspotje tot een fles afwasmiddel: alle (plastic) doppen zijn welkom. Jonge leerlingen vinden het schoonmaken van de doppen met een sopje een gezellig werkje. Alle doppen kunnen op kleur en vorm gesorteerd worden.
Als u beschikt over een flinke hoeveelheid doppen, dan zijn er verschillende verwerkingsmogelijkheden. Ik noem:
– Er kan een groot groepswerk mee geknutseld worden. Op een groot stuk karton wordt door een of meer leerlingen een tekening gemaakt. Deze voorstelling kan worden “ingekleurd” en volgeplakt met doppen.
– Van kleine doppen met een gaatje erin kan een ketting geregen worden.
– De doppen worden per kleur van groot naar klein op de speelplaats neergelegd.
– Net als met mozaïek kunnen er figuren van de doppen gemaakt worden.
Een stamboom
Een stamboom is ook een soort verzameling, maar dan van allerlei gegevens. Elke leerling gaat een stamboom maken. Afhankelijk van de leeftijd van het kind kan de stamboom variëren in lengte. Op een creatieve manier kan er aan zo’n boom geknipt en geplakt worden.
Van een aantal personen kan een levensbeschrijving gegeven worden. Een kind uit de onderbouw kan bijvoorbeeld een tekening maken van zijn/haar opa, met daaronder de tekst: dit is mijn grapjesopa, terwijl een bovenbouwkind een verslag kan maken van een interview, dat hij/zij met zijn/haar oma heeft gehad. In zo’n interview kan ook het verzamelen aan de orde komen. Denk hierbij aan vragen als:
– Wat verzamelde opa of oma als kind?
– Wat zijn de verschillen tussen de verzamelingen van vroeger en de verzamelingen van de kinderen van nu?
– Wat is de financiële en emotionele waarde van de objecten?
Geringe kosten
Het is zeker niet de bedoeling, dat er veel geld uitgegeven wordt aan de klassenverzameling. Veel artikelen zijn gratis of kunnen geruild worden. Denk aan: reeds verzonden kaarten, bierviltjes, stickers of reclamemateriaal. Misschien kan er een spaarpotje komen, met daarin een bedrag, dat per jaar uitgegeven mag worden voor de verzameling. En wellicht is het een idee, om op school een kindermarkt te organiseren, waarop leerlingen hun oude speelgoed en verzamelingen verkopen of ruilen.
Tentoonstelling
U kunt uiteraard een verzameling kiezen, die in dit artikel genoemd is. Maar “nieuwe” verzamelingen zijn misschien nog wel leuker en leerzamer. Ook kunnen er meerdere verzamelingen in één schooljaar aan bod komen. Op deze manier leren de kinderen om zorgvuldig om te gaan met de spullen van vroeger én nu. En ze kunnen genieten van een of meer klassenverzamelingen!
Op het eind van het schooljaar kan er een tentoonstelling worden georganiseerd, waarin de verzameling(en) centraal staat/staan. De leerlingen bedenken dan hoe de verzameling het mooist tot zijn recht komt en schrijven begeleidende teksten bij de uitgestalde voorwerpen. De verzameling(en) kan (kunnen) uiteraard worden bekeken. Ouders en andere groepen ontvangen hiervoor een uitnodiging!
Ik wens u en uw groep veel verzamelplezier!
