In dit artikel komt de kolam aan bod. Uit de vele verschijningsvormen van de kolam is díe beweging op papier geselecteerd, die veel op de schrijfbeweging lijkt. Bij het schrijven bewegen we in vier richtingen over het papier: omhoog en omlaag, naar rechts en naar links. Met rechte en/of ronde lijnen. Bij de oefeningen in dit artikel komen die allemaal in één doorgaande beweging aan bod.
Lees ook de uitbreiding
Bij dit artikel hoort een online uitbreiding.
Leereffecten
De kolam heeft een groot aantal leereffecten:
– Het zijn ideale oefeningen om de schrijfbeweging soepel, doorgaand en plezierig te laten verlopen.
– Remediërend zijn de oefeningen zeer geschikt voor kinderen met schrijfproblemen, die het gevolg zijn van spellingproblemen.
– Het is mogelijk te variëren en een opbouw in moeilijkheidsgraad te bewerkstelligen.
– Naast schrijfoefening is de kolam ook een prima concentratieoefening! Daardoor ontstaat er rust in de groep.
– De oefeningen bewijzen goede diensten bij het aanvankelijk schrijven, ter ondersteuning van de doorgaande schrijfbeweging en het onderhouden van een soepele beweging op papier.
– De oefeningen kunnen zowel klassikaal als individueel (remedial teaching) aangeboden worden.
Herkomst
INDIASE VOLKSKUNST
Kolam is een volkskunst uit India. In Zuid-India bestaat bij Hindoevrouwen de gewoonte om dagelijks (één keer of enkele keren) voor hun huis een geometrische figuur van gekleurde rijstkorrels te maken (strooien). Op pagina 208 van Schrijfdans II (Ragnhild A. Oussoren, Uitgeverij Schrijfdans, Steenwijk) staat: ‘In het zuiden van India tekenen de vrouwen voor hun huizen op de grond met krijt de prachtigste patronen. Kolam betekent: stemming, sfeer en drukt uit in wat voor stemming de familie is.’
ZANDFIGUREN
De kolam kan op veel manieren uitgevoerd worden en doet ook denken aan de zandfiguren, die op de vloeren van Nederlandse boerderijen werden gemaakt (gestrooid). Dat gebeurde met wit zand in de keuken, de mooie kamer of de deel. Een esthetisch stukje volkscultuur, waarbij men trots was deze handigheid goed te beheersen. Zien we diezelfde trots ook niet bij de schrijfvaardigheid? Door het maken van kolams geven we tevens een stukje cultuur door aan onze leerlingen.
Gebruiksaanwijzing
DIAGRAMMEN
In India worden deze eenvoudige diagrammen ook op de basisscholen gebruikt. Bij het maken van een kolam voor schoolgebruik worden er eerst punten – op gelijke afstand van elkaar – op papier gezet. (Of de punten staan al voorgedrukt.) Dan zijn er verschillende mogelijkheden om van de punten gebruik te maken. Je kunt ze met elkaar verbinden, door middel van rechte of ronde lijnen. Je kunt ook om de punten heen draaien. De punten geven houvast.
SCHRIJFKOLAM
De schrijfkolam bestaat uit evenveel punten horizontaal en verticaal, met eenzelfde tussenwijdte:
– De kolam-2 (zie: figuur 1) heeft 2 punten horizontaal en 2 punten verticaal, met eenzelfde afstand ertussen. Dus: 2 x 2 = 4 punten.
– De kolam-3 heeft 3 x 3 = 9 punten.
– En de kolam-4 (zie: figuur 2) heeft 4 x 4 = 16 punten. Enzovoort.
De beweging eindigt meestal waar die begon. Dat schept een afgerond geheel.
De praktijk
BELEVINGSWERELD
In de praktijk bevalt deze bewegingsvorm op papier (of op het bord) heel goed. Zowel voor de nog groot bewegende kinderen als voor de leerlingen, die meer ontspannen moeten leren bewegen. Bijkomend voordeel van het werken op een staand (of hangend) schoolbord is, dat de pols automatisch in de goede stand staat. Het herhalen van de beweging in een paar kleuren ziet er fleurig uit.
Om het voor de kinderen minder abstract te maken, sluit u bij hun belevingswereld aan. U zegt bijvoorbeeld: ‘Moeder Bij doet vliegoefeningen met haar kinderen.’ Of: ‘Kun jij met de trekker zó sturen, dat er geen pion geraakt wordt?’
AANDACHTSPUNTEN
Ik geef u nog de volgende aandachtspunten bij het in praktijk brengen van kolamoefeningen:
– Alle richtingen van de schrijfbeweging komen aan bod.
– De leerling leert om (ontspannen!) soepele bochten en lussen te maken.
– De kolam kan als ontspanningsoefening én als concentratieoefening gebruikt worden.
– Het bevordert de regelmaat in het bewegen.
– Het bevordert het gevoel voor afstanden.
– Het oefent de doorgaande beweging. Ook voor de spellingzwakke en de linkshandige leerling!
– Uitgangspunt is (net als bij het schrijven): van links naar rechts werken. Maar een linkshandige leerling kan als oefening om doorgaand te bewegen de kolam van rechts naar links maken.
– Het eigen tempo kan aangehouden worden.
– Het aantal punten (stippen) en de grootte ervan zijn aan de motorische vaardigheid van de leerling aan te passen.
– Het hardop mee zeggen wat je doet, werkt voor veel kinderen ondersteunend: ‘Om 1, om 2.’ Enzovoort.
– U kunt laten variëren met kleuren en materialen.
– De kolam is ook op muziek uit te voeren.
– De oefening kan ook tijdens de tekenles gedaan worden.
– Het biedt structuur (maat) en vloeiende lijnen (melodie).
– De kolam kan aan het niveau van de leerling (of van de groep) aangepast worden. Kinderen van de onderbouw beginnen bijvoorbeeld met een kolam-2, terwijl bovenbouwleerlingen zelf een doorgaande en sluitende beweging kunnen bedenken met een kolam-5. Dat laatste levert verrassende resultaten op en kan ook met de hele groep gedaan worden. Ook is het bij een kolam-10 mogelijk om de punten willekeurig met ronde en/of rechte lijnen te laten verbinden.
Tot slot
Schrijfbewegen, met de kolampunten als basis, is de moeite waard om – naast het reguliere schrijftraject – ingezet te worden. Het is een prima oefening, als voorbereiding op het schrijven en/of het onderhouden van het handschrift.
Veel succes!
BRONNEN
● De bibliothecaris van het India Institute, Amsterdam.
● Lisa Borstlap, Tekenen in de basisschool,
● Ragnhild A. Oussoren, Schrijfdans 2, Uitgeverij Schrijfdans, Steenwijk.
