Beschrijving van de aanpak van ADHD, faalangst en hyperactiviteit bij kinderen, met behulp van het REM-mode. (REM: Rationeel Emotief Management.) Met praktijkvoorbeelden en oefeningen.

ADHD is de afkorting van: Attention Deficit Hyperactivity Disorder. ADHD komt zowel bij kinderen als volwassenen voor. Bij kinderen zie je vooral hyperactiviteit en een zwakke concentratie. Volwassenen neigen meer naar depressief gedrag. Kinderen met ADHD willen graag sociaal wenselijk gedrag laten zien. Ze proberen de hyperactiviteit te onderdrukken. Je ziet dat veel kinderen met ADHD een faalangst ontwikkelen. Het REM-model leert een kind met zijn/haar faalangst om te gaan, maar ook met zijn/haar hyperactiviteit. REM staat voor: Rationeel Emotief Management.

Onderzoek

Uit onderzoek naar ADHD zijn (onder andere) de volgende oorzaken naar voren gekomen, die ik in het vervolg van dit artikel kort zal behandelen:
– Erfelijke factoren.
– Hersenstructuur.
– Sympathische overactiviteit.
– Minder bloedtoevoer.
– Neurotransmitters.

Erfelijke factoren

In combinatie met invloeden uit de omgeving spelen erfelijke factoren een rol in het temperament van een kind. Een kind kan bijvoorbeeld een extreme beweeglijkheid van een van de ouders erven. Als de overbeweeglijkheid erfelijk is, zullen binnen de familie hiervan meer personen last hebben.

Hersenstructuur

Hoogleraar kinder- en jeugdpsychiatrie en radiologie F. Xavier Castellanos van het National Institute of Mental Health gebruikte MRI (Magnetic Resonance Imaging) om het totale hersenvolume in beeld te brengen. Dit onderzoek werd uitgevoerd bij 57 jongens met ADHD (in de leeftijd van 5-18 jaar) en 55 jongens zĆ³nder ADHD (controlegroep).
Zijn team ontdekte een afwijking in de hersenstructuur. De hersenen bestaan uit een linker- en een rechterhersenhelft. Bij ā€œgewoneā€ kinderen is de rechterhersenhelft groter dan de linkerhersenhelft. Maar bij kinderen met ADHD bleek die rechterhersenhelft kleiner te zijn. Het rechterdeel van de hersenen (met name de prefrontale cortex, de nucleus caudatus en de globus pallidus) was bij de jongens met ADHD meer dan 5 procent kleiner.
De prefrontale cortex wordt gezien als het opdrachtencentrum. De nucleus caudatus en de globus pallidus vertalen de opdrachten in actie. De nucleus caudatus is opgebouwd uit een aantal bundels met zenuwvezels. Dit gebied speelt een belangrijke rol bij het remmen van gedrag en het vasthouden van aandacht. Castellanos verduidelijkt: ā€œAls de prefrontale cortex het stuur is, zijn de nucleus caudatus en de globus pallidus de accelerator en de remmen.ā€
De enige conclusie die we uit het bovenstaande mogen trekken, is de gebrekkige samenwerking tussen de linker- en de rechterhersenhelft. Dit betekent, dat voelen en denken slecht samenwerken en dat leren lastig is.

Systematische overactiviteit

We kunnen ons zenuwstelsel verdelen in het autonome zenuwstelsel en het willekeurige zenuwstelsel.

WILLEKEURIG ZENUWSTELSEL
Dit stelsel stuurt het denken, spreken, handelen en bewegen. Functies, waar we een grote mate van controle op kunnen uitoefenen.

AUTONOOM ZENUWSTELSEL
Dit stelsel bepaalt vele andere functies, waar we juist weinig of geen invloed op kunnen uitoefenen. Bijvoorbeeld: hartslag, ademhaling, ontlasting, zweten, blozen en spijsvertering. Deze functies verlopen vrijwel automatisch en we kunnen hier dus niet al te veel invloed op uitoefenen. Het autonome zenuwstelsel bestaat uit twee takken:
– de sympaticus;
– en de parasympaticus.
Deze twee takken zijn van essentieel belang voor ons bestaan.

Sympaticus
Dit is de tak, die ons in staat stelt te overleven in levensbedreigende situaties, te vechten, te vluchten en te presteren. De stof die hier bij hoort, is adrenaline. En het sleutelwoord is: actie!
De hartslag gaat sneller, de ademhaling gaat sneller en de spijsvertering staat even stil. Het bloed trekt weg uit de huid en gaat naar de spieren en het hart. Bij ADHD is het activerende, het sympatische deel overheersend.

Parasympaticus
Dit is de tegenhanger van de sympaticus en is verantwoordelijk voor herstel, reparatie, opbouw en rust. De hartslag wordt langzamer, de ademhaling wordt dieper en rustiger, de huid wordt doorbloed, de spijsvertering komt op gang, enzovoort. Het sleutelwoord voor de parasympaticus is: herstel.
Door een overactiviteit van de sympaticus zijn de impulsen minder goed beheersbaar. Anders gezegd: het lichaam is in feite constant in staat van paraatheid. Het wil vluchten of vechten!

Minder bloedtoevoer

Om goed te functioneren, hebben actieve hersengebieden extra bloed nodig.Uit studies blijkt de bloedtoevoer naar de frontale delen van de hersenen bij ADHD verminderd te zijn. We zien dat met name in de nucleus caudatus (of staartkern).
De nucleus caudatus is een kern in de hersenen, die een belangrijk onderdeel is bij leren en herinneren. En dan met name voor het verwerken van feedback. Dit is misschien een verklaring voor de hyperactiviteit: door te bewegen wordt de bloedtoevoer gestimuleerd!
Omdat er te weinig bloedtoevoer is, zal een kind dus gaan bewegen. En dat zorgt ervoor, dat er meer bloed komt, dat nodig is om goed te functioneren.

Neurotransmitters

Neurotransmitters zijn signaalstoffen, om zenuwcellen met elkaar te laten communiceren.
Volgens Thomas E. Brown, een Amerikaanse ADHD-deskundige, wordt ADHD veroorzaakt door een regulatieprobleem in de hersenen. Bij ADHD blijkt onder andere de neurotransmitter dopamine slecht te functioneren.
Dopamine is nodig voor het geheugen. De hippocampus maakt dopamine aan voor het langetermijngeheugen.
Bij het waarnemen, verwerken en opslaan van nieuwe, zintuiglijke informatie zijn verschillende hersengebieden betrokken. De belangrijkste hersengebieden die hierbij een rol spelen, zijn de hippocampus, de substantia nigra (oftewel zwarte stof) en de area ventralis tegmentalis.
De genoemde hersengebieden bevinden zich in de middenhersenen. De zenuwcellen van de verschillende hersengebieden communiceren met elkaar door middel van neurotransmitters. Dopamine is zoā€™n neurotransmitter (signaalstof). Zonder dopamine kunnen we niet leren. Doordat er minder dopamine is, kan informatie niet goed worden onthouden.

Tip

Een uitgebreid artikel over deze materie staat in Praxisbulletin, jaargang 27, nummer 4 (december 2009). Zie daar: Anneke Bezem, Verras het brein! Over technieken om het geheugen optimaal te gebruiken.

Vechten of vluchten?

Samengevat kunnen we stellen, dat uit de genoemde onderzoeken blijkt, dat er bij een kind met ADHD sprake is van een overactiviteit van de sympaticus en van een gebrekkige samenwerking tussen de linker- en de rechterhersenhelft. Bovendien heeft zoā€™n kind een faalangst ontwikkeld. Deze dingen schakelen regelmatig een vlucht- en vechtmechanisme in. Dit betekent: bewegen!
Je wilt vluchten of bewegen. De bloedtoevoer is dan nodig voor de lange spieren. De lange beenspieren hebben bloedtoevoer nodig om te vluchten, om weg te kunnen rennen. En de lange armspieren hebben bloedtoevoer nodig om te kunnen vechten. Dit betekent, dat het bloed in de hersenen niet nodig is. Je moet immers vluchten of vechten, maar je hoeft niet te denken! En uit het voorafgaande blijkt er al een verminderde bloedtoevoer te zijn naar de frontale delen in de hersenen.

Wat kunnen we doen?

Ik noem een viertal mogelijkheden, die ik in het vervolg van dit artikel weer kort zal bespreken:
– We kunnen het kind met ADHD (en faalangst) leren om te werken met het REM-model.
– We kunnen bij het kind de suikerinname reduceren.
– We kunnen het kind oefeningen laten uitvoeren uit de methodiek Brein Balans.
– We kunnen de oefening Kangaroo Care toepassen.

REM-model

Het REM-model (Rationeel Emotief Management-model) bestaat uit: de REM-Meter en de REM-Wijzer. De REM-Meter geeft het kind inzicht in zijn/haar eigen handelen en leert het kind om met zijn/haar eigen handelen om te gaan. En de REM-Wijzer leert het kind om te gaan met faalangst.
De REM-Meter gaat uit van de volgorde: doen, voelen, denken. De RET (Rationele Emotionele Therapie) gaat uit van de volgorde: denken, voelen, doen. Deze twee protocollen zijn samengevoegd tot de REM-Wijzer.

PRAKTIJKVOORBEELD VAN DE REM-WIJZER
Situatie: ā€œIk mag geen snoepje!ā€

doen: gillen, zeuren en schreeuwen.
voelen: boos, razend.
denken: hardop zeggen: ā€œRemmen!ā€

Het kind leert om het bovenstaande om te zetten naar:

denken: ik ga STERK STAAN (oefening uit de training).
Ik houd me rustig.
voelen: kalm, rustig.
doen: overleggen wanneer ik wƩl een snoepje mag.

Het kind leert tijdens de training STERKerSTAAN om met dit model te werken. Het krijgt op deze manier vat op zijn/haar faalangst en leert met zijn/haar ADHD om te gaan. De resultaten zijn verbluffend.
Het REM-Model is een onderdeel van de ADHD-trainersopleiding STERKerSTAAN.

Suikerinname reduceren

Drs. Pelsser heeft in haar vele onderzoeken ā€“ in samenwerking met de universiteiten van Utrecht en Groningen ā€“ aangetoond, dat bij meer dan 60 procent van de kinderen met ADHD verbetering optreedt, als zij de voeding aanpassen. Met name de inname van suiker is belastend. Hoe komt dit?
Suiker is een stof, die de bloedsuikerspiegel snel doet stijgen. Een voortdurende toevoer van suiker zorgt voor hoge bloedsuikerpieken, waardoor er veel insuline nodig is, om die bloedsuikerspiegel te reguleren. Na verloop van tijd zal de alvleesklier (pancreas) insuline ā€œop voorraadā€ gaan maken. Het gevolg hiervan is: een zeer sterke daling van de bloedsuikerspiegel.
Er ontstaat als het ware een noodsituatie, een fysieke stress. Het vlucht- en vechtmechanisme treedt in werking. Dit betekent, dat het lichaam adrenaline gaat afgeven. We wĆ­llen vechten of vluchten, maar: we mogen niet bewegen, we moeten stil blijven zitten op onze stoel!
De vrijgekomen adrenaline activeert het sympathische zenuwstelsel. Dit zorgt voor: verhoogde alertheid en voldoende energie om te vluchten. Maar… je kĆŗnt niet vluchten! Je energie gaat naar vechten en hyperactief gedrag!

c5389d24-d8e3-4ece-873b-07248ffec8ab_0000006871_kameraden1

Brein balans

Onderstaande oefeningen zorgen voor een balans en een goede samenwerking tussen beide hersenhelften:

ā€¢ Pinkelen
Tik met de duim beurtelings aan: de wijsvinger, de middelvinger, de ringvinger, de pink, de ringvinger, de middelvinger en de wijsvinger. Doe deze oefening een aantal keren achter elkaar, met beide handen tegelijk.
ā€¢ Duimen
Zet de duim van de rechterhand tegen de wijsvinger van de linkerhand. Zet daarna de duim van de linkerhand tegen de wijsvinger van de rechterhand. Herhaal dit een aantal malen.
ā€¢ Achtjes maken
Beweeg volgens het patroon van de ā€œomgevallen achtā€ (Lemniscaat; zie afbeelding) alle gewrichten van het lichaam. Beweeg achtereenvolgens: nek, schouder, elleboog, pols, heup, knie en enkel. En beweeg tot slot ook de ogen.

Kangaroo Care

Kangaroo Care is het dragen van een baby tegen het lichaam aan. Dit kan zowel door de vader als door de moeder gebeuren.
Uit verschillende onderzoeken blijkt, dat het effect van Kangaroo Care op de gezondheid enorm is:
– Kangaroo Care verlaagt alle sympatische parameters (stress) en verhoogt alle parasympatische parameters (groei en herstel).
– Kangaroo Care verhoogt de oxytocinespiegels. Oxytocine is een hormoon en een neurotransmitter. Een hoog oxytocinegehalte wordt geassocieerd met een gevoel van vertrouwen en verbondenheid. Bij hogere oxytocineniveaus is er sprake van een hogere weerbaarheid tegen stress en verslaving en komt het lichaam sneller tot rust. Angst wordt makkelijker onderdrukt.
ā€¢ Oefening
Kangaroo Care kan gesimuleerd worden door met de vlakke hand volgens het patroon van de ā€œomgevallen achtā€ (lemniscaat) te wrijven tussen de schouderbladen. Er wordt dan extra oxytocine aangemaakt door het lichaam. Dus laat de kinderen in duoā€™s met de vlakke hand bij elkaar tussen de schouderbladen wrijven, volgens het aangegeven patroon.

Veel succes!

Websites
Voor meer informatie kunt u kijken op de volgende websites, die ook informatiebron zijn geweest bij het schrijven van dit artikel:
sterkerstaan.nl
spil-denhelder.nl