Wat is een typische heldendaad? En wie was daarin ons (vaderlandse) voorbeeld? In dit project wordt daar onderzoek naar gedaan. Een heldenonderzoek, uitgevoerd door de leerlingen van de bovenbouw, met hulp van de geschiedeniscanon van Nederland!
Een uitgelezen project, om uit te laten voeren tijdens de Kinderboekenweek. Want die heeft als motto: Superhelden! Heldenmoed. Over dapper durven zijn.
Lees ook de uitbreiding
Bij dit artikel hoort een online uitbreiding.
De canon van Nederland
De geschiedeniscanon bestaat uit vijftig historische vensters, die voor elke Nederlander de vanzelfsprekende basis kunnen vormen, die hem/haar een leven lang van dienst is. De canon gaat over de ontwikkeling van Nederland. Het is een verzameling van vijftig belangrijke gebeurtenissen, personen en voorwerpen, die Nederland hebben gemaakt tot wat het nu is.
De vijftig onderwerpen (of vensters) zijn heel verschillend. Er zitten mooie en vrolijke vensters bij, maar ook treurige. Elk venster voert een Nederlandse held op, die van groot belang is geweest voor onze vaderlandse geschiedenis. De leerlingen leren zo steeds op een bijzondere manier een deel van de Nederlandse geschiedenis kennen.
De canon van Nederland heeft een eigen website (entoen.nu). Die illustreert op een mooie manier de Nederlandse geschiedenis, die belangrijk is voor iedereen in Nederland. (bron: entoen.nu). De kinderen zullen tijdens dit project veelvuldig gebruikmaken van deze website en stapsgewijs bezig zijn met het onderzoeken van een van de vensters uit de canon.
Beknopte projectbeschrijving
Ik geef nu een beknopte projectbeschrijving, in de vorm van een aantal aandachtspunten:
Doelgerichte ondersteuning
Tijdens de Kinderboekenweek kunnen de leerlingen zelf met dit project aan de slag. Het vraagt veel zelfstandigheid van de leerlingen. En wellicht zullen ze doelgerichte ondersteuning nodig hebben.
Opdrachtkaarten
De kinderen werken stapsgewijs – met behulp van passende opdrachtenkaarten – aan het leren kennen van heroïsche figuren uit de Nederlandse geschiedenis. De helden, die aangeboden worden tijdens dit project, zijn stuk voor stuk van grote invloed geweest voor Nederland. Daarom hebben zij de heldenstatus verworven.
Heldenbox
De kinderen leren op een zelfonderzoekende wijze hun held kennen. Ieder groepje kinderen krijgt een eigen held toegewezen via de Heldenbox. (Zie de pagina hiernaast.) Niet alleen leren de kinderen over de geschiedenis van deze held. Ze leren hem/haar ook stapsgewijs kennen (door de opdrachtenkaart) en lopen door de tijd met deze figuur mee.
Ze zien de belangrijkste daden van de held en leren hier een persoonlijk oordeel over te geven. Ze gaan zelfstandig aan de slag met het onderzoek en bekijken relevante filmpjes op het internet.
Muurkrant
Alle gegevens, voortvloeiend uit dit onderzoek, gaan de kinderen verwerken in een muurkrant. Het is de bedoeling, dat ze het leven van hun geschiedenisheld gaan (na)vertellen in chronologische volgorde.
Voorstelling
Daarnaast wordt ook de creatieve kant van de leerlingen aangesproken. Ze zijn tijdens het project doelgericht bezig met zaken, die van belang zijn met betrekking tot hun held. Het kan gaan om rappen, dichten, schrijven, schilderen, striptekenen of boetseren. Het doel is, om op die manier een voorstelling samen te stellen over wat zich allemaal heeft afgespeeld in de tijd van hun held.
Tentoonstelling
Het project wordt afgesloten met een Heldententoonstelling. De leerlingen presenteren daarbij niet alleen hun muurkrant, maar ook alle andere dingen, die ze gemaakt hebben in het kader van hun heldenonderzoek.
Leereffect
Verder krijgen de kinderen tijdens dit project de mogelijkheid, om nauwgezet met de website entoen.nu aan de slag te gaan. Ze leren om de informatie van deze site doelbewust in te zetten. Ze leren hoe ze nuttige informatie over de geschiedenis van Nederland kunnen verkrijgen. En ook kunnen de kinderen uiteraard van elkaars onderzoek leren, door elkaars «kraampje» (stand) tijdens de Heldententoonstelling te gaan bezoeken.
Aan de slag: maak een heldenbox
WERKWIJZE
Maak een heldenbox. Dit kan een simpele, kartonnen doos zijn. Ik vermeld de volgende aandachtspunten:
Opdrachtkaarten
Print de onderstaande opdrachtenkaarten uit:
– Hugo de Groot.
– Karel de Grote
– Willem van Oranje
– Aletta Jacobs
– Anne Frank
– Annie M. G. Schmidt
Versiering
Schrijf vervolgens de heldennamen op de heldenbox en beplak de box verder met foto’s en/of plaatjes. Dit kunt u zélf doen, maar u kunt het ook door uw leerlingen laten doen. Daarnaast is het van belang, om ook de website entoen.nu zichtbaar op de doos te vermelden. Die website is namelijk de basis voor de opdrachtenkaarten.
Werkmateriaal
Verder kunt u in de heldenbox pennen, gelinieerd papier en/of gekleurde vellen papier opbergen, die de leerlingen voor de muurkrant kunnen gebruiken.
→ Zie ook het tekstblokje Benodigdheden hiernaast, voor een volledige beschrijving van de materialen, die de leerlingen nodig zullen hebben.
Boeken
Als laatste kunt u relevante boeken in de heldenbox stoppen, die bruikbaar kunnen zijn tijdens het project. Ik noem de volgende, mogelijk ondersteunende boeken:
– Arend van Dam & Alex de Wolf, Lang geleden…De geschiedenis van Nederland in vijftig voorleesverhalen, Van Holkema & Warendorf, ISBN 978 90 475 0025 4.
– Frits van Oostrom, De canon van Nederland. De vijftig vensters voor kinderen. Van Pluk tot Willem van Oranje, University Press, Amsterdam, ISBN 978 90 8964 097 0.
BENODIGDHEDEN
De volgende materialen zijn nodig, uitgesplitst per onderwerp:
Opdrachtenkaart Hugo de Groot
Benodigdheden voor deze box zijn: vellen gelinieerd papier, gekleurd papier, lijm, scharen, klei, potloden en witte vellen papier.
Opdrachtenkaart Karel de Grote
Benodigdheden voor deze box zijn: vellen gelinieerd papier, (eventueel) een kalligrafeerpen/stift, gekleurd papier, lijm, scharen en klei.
Opdrachtenkaart Willem van Oranje
Benodigdheden voor deze box zijn: vellen gelinieerd papier, gekleurd papier, lijm en scharen.
Opdrachtenkaart Aletta Jacobs
Benodigdheden voor deze box zijn: vellen gelinieerd papier, (eventueel) een kalligrafeerpen/stift, gekleurd papier, lijm en scharen.
Opdrachtenkaart Anne Frank
Benodigdheden voor deze box zijn: (eventueel) het dagboek van Anne Frank, verf, kwasten, witte vellen papier, gekleurde vellen papier, lijm, scharen en gelinieerd papier.
Opdrachtenkaart Annie M.G. Schmidt
Benodigdheden voor deze box zijn: gelinieerd papier, gekleurd papier, lijm, scharen, potloden en/of stiften.
Start van het project
FILMPJE
– Ter introductie van het project begint u met een filmpje van een typisch Nederlandse zeeheld, namelijk: Michiel de Ruyter. Bekijk dit kindvriendelijke geschiedenisfilmpje op de website vroegerenzo.nl (Klik op de balk: op tv. Klik vervolgens op: Vroeger en Zo uitzending gemist? Klik tot slot op de titel van het filmpje: Michiel de Ruyter.)
– Halverwege het filmpje vraagt de jongen aan zijn tante wat een échte held is. Zij antwoordt, dat een échte held iemand is, die iets doet met gevaar voor eigen leven.
BESPREKEN
– Bespreek na het filmpje met de leerlingen wat échte heldendaden zijn.
– Bespreek vervolgens het leven van Michiel de Ruyter kort na.
– Vraag de kinderen of ze zélf nog meer helden kennen, die belangrijk zijn geweest voor Nederland. Maak met de antwoorden een woordveld op het bord.
Aan de slag: onderzoek het leven van je held
START
– Zet de heldenboxen op een goed zichtbare plek in de klas. Noem alle helden bij naam en pak de opdrachtenkaarten uit de heldenboxen. Bespreek eventueel wat de leerlingen al weten van hun helden. Zo roept u voorkennis op!
– Leg uit, dat de leerlingen in groepjes worden opgedeeld en dat ieder groepje apart aan de slag gaat met het onderzoeken van het leven van één held uit de Nederlandse geschiedenis.
– Laat klassikaal de website entoen.nu zien en laat ook zien hoe de leerlingen de informatie over hun eigen onderwerp (hun eigen held) kunnen verkrijgen.
WERKPROCES
Voor het werkproces geef ik weer kort enkele aandachtspunten:
Zelfstandig werken aan eindproducten
– Benadruk, dat de leerlingen zelfstandig met de opdrachtenkaarten aan de slag gaan.
– Bespreek ook alvast de eindproducten. Dat zijn: het maken van een muurkrant en het samenstellen en organiseren van een heldententoonstelling.
→ Een muurkrant is een soort krant, die op de muur wordt gepresenteerd. Een muurkrant houdt zich meestal bezig met een bepaald thema en wordt – vergelijkbaar met een gewone krant – gepresenteerd in de vorm van artikelen.
Groepsleiders
– Deel de leerlingen vervolgens op in kleine, werkbare groepen. En stel voor elk groepje ook een groepsleider aan, die het proces in de gaten houdt.
– Laat de groepsleider rouleren. Wijs iedere keer, als er weer aan dit project gewerkt gaat worden, een nieuwe groepsleider aan voor elk groepje. Zo kan ieder kind ervaring opdoen als groepsleider.
Organisatie
– Hoewel de leerlingen zelfstandig kunnen werken, is het wél van belang, om het werkproces in de gaten te blijven houden.
– Daarnaast zullen de leerlingen ook verschillende materialen nodig hebben tijdens het werkproces.
– Verdeel hierna de opdrachtenkaarten onder de groepjes. En dan kunnen de leerlingen aan de slag!
Heldententoonstelling
Ook voor de Heldententoonstelling geef ik u kort een aantal aandachtspunten:
Uitnodigingen voor doelgroep(en)
Als de groepjes klaar zijn met hun opdrachtenkaart, dan kunnen ze aan de slag met het maken van uitnodigingen. Bespreek met de leerlingen een datum voor het houden van de Heldententoonstelling en bepaal wie er uitgenodigd gaan worden. Dus: bepaal de doelgroep(en). Denk dan aan: andere groepen van de school, de ouders van de kinderen en andere familieleden. Laat de leerlingen hierin zelf zo veel mogelijk meedenken.
Tentoonstellingseisen
– Bespreek met de kinderen, dat ze zélf een kraam zullen moeten maken, waarin ze al het gemaakte werk gaan tentoonstellen. (Door bijvoorbeeld tafels in een U-vorm op te stellen, kan een tentoonstellingsruimte worden gecreëerd. Maar het kan ook op vele andere manieren natuurlijk.)
Organisatie
– Geef de kinderen tijdens de tentoonstelling even pauze, zodat ze ook zélf rond kunnen lopen op de tentoonstelling en kennis kunnen nemen van alles, wat de andere groepjes gedaan hebben. Ze moeten dus elkaars held kunnen gaan bekijken, zodat ze van elkaars onderzoek kunnen leren.
– Een geschikte dag voor de Heldententoonstelling zou kunnen zijn: de laatste dag van de Kinderboekenweek, zodat die week én het heldenproject tegelijk afgesloten kunnen worden in één slotactiviteit.
– Evalueer na de tentoonstelling wat de leerlingen van het project vonden. In dit verband komen dan vanzelf het werkproces en de eindproducten aan bod.
Veel plezier en succes met dit Kinderboekenweekproject!
Boekentips
Tijdens de Kinderboekenweek kunt u de leerlingen óók nog een relevant aanbod doen van boeken, waarin helden een prominente rol spelen. Hier volgen dan ook nog wat boekentips:
– Mirjam Mous, Wat een held! Een spannend verhaal over Ricardo en Melissa, die een heldendaad gaan verrichten. Vanaf 8 jaar. Zwijsen, Tilburg. (ISBN 978-90-487-0141-4.)
– Arend van Dam, Echte helden willen scoren. Een pakkend boek over de grens tussen droom en werkelijkheid, over heldendaden, vrienden en rivalen. Alleen voor jongens. En voor meiden, die durven…! Vanaf 11 jaar. Holkema & Warendorf. (ISBN 978-90-475-0826-7.)
– Els Pelgrom, Helden. Griekse Mythen. Griekse mythen komen weer tot leven in dit boek. Er staan grote en kleine verhalen in over de Griekse helden. Met illustraties van Thé Tjong-Khing. Vanaf 10 jaar. Uitgeverij Lannoo. (ISBN 978-90-209-6487-5.)
– Gijs van der Ham, Held. Boek voor volwassenen, maar met prachtige platen en teksten, die ook door jongeren en kinderen bekeken en gelezen kunnen worden. Het is een bundel, waarin het begrip held in verleden en heden, in woord en beeld, belicht wordt. Uitgave van het Rijksmuseum. (ISBN 978-90-868-9025-5.)
DVD
Michiel de Ruyter. Het leven van een nationale held. Het levensverhaal van de Nederlandse luitenant-admiraal-generaal (1607-1676) op DVD. NBD/Biblion. Zie website: nbdbiblion.nl. (ISBN 978-90-468-0151-2.)
