Actief ouderschap & educatief partnerschap

Voor het verbeteren van de leerlingprestaties voeren scholen meestal op uiteenlopende terreinen een kwaliteitsverbetering door. Het kan dan gaan om professionalisering van leerkrachten, implementatie van nieuwe lesmethoden, het optimaliseren van huisvesting, het verbeteren van de aanwezige infrastructuur, enzovoort. Een centraal aandachtspunt op veel scholen is het verbeteren van de betrokkenheid van ouders bij het onderwijsleerproces van hun kind op school. Veel scholen ervaren dat op dit punt veel winst te behalen valt. Het maakt verschil wanneer ouders direct betrokken worden bij wat er in de klas gebeurt. Tegelijkertijd zien scholen grote organisatorische en didactisch-vakinhoudelijke knelpunten. Dit praktijkprobleem vormt de aanleiding voor dit artikel.

Visie op ouders

Educatief partnerschap

De betrokkenheid van ouders bij school wordt meestal bekeken vanuit het perspectief van ouderhulp, extra activiteiten en meer handen. Bij het ouderparticipatieonderzoek van het SCO-Kohnstamm Instituut (Marianne Overmaat & Marianne Boogaard, 2004) noemde het grootste percentage van zowel de directeuren (75 procent) als de ouders (64 procent) dat ouderparticipatie heel belangrijk is om “meer activiteiten te kunnen organiseren”.

Ik ben van mening, dat ouderparticipatie anno 2010 bekeken moet worden vanuit een ander perspectief. En wel vanuit het perspectief van educatief partnerschap. De school heeft de ouders nodig, om de kinderen meer schoolsucces te bieden!

Een simpele rekensom

Een simpele rekensom kan alles duidelijk maken. Kinderen gaan van groep 1 tot en met groep 8 in totaal 7520 uur naar de basisschool. Een kind van 12 jaar heeft echter 12 (jaren) x 365 (dagen) x 24 (uren) = 105.120 uur geleefd.

12 jaar = 12 x 365 x 24 = 105.120

52.560 uur slapen

45.040 uur opvoeding, spelen, logeren, vervelen, sporten

school: 7520 uur

We kunnen op school heel veel betekenen voor de leerontwikkeling van een kind. Maar we moeten ons tegelijkertijd realiseren, dat een kind dat de basisschool verlaat slechts een heel klein stukje van zijn/haar leven (niet meer dan 7 procent) op school is geweest!

Verfijnde, didactische processen

Op school proberen we de leerprikkels, die we kinderen bieden, steeds te verfijnen en te verbeteren. We hebben succesvolle, didactische aanpakken bedacht voor rekenen, taal en lezen, zodat kinderen in een logische volgorde – en met krachtige leerprikkels – de basisvaardigheden aangeboden krijgen. Wiskundig rekenen, interactief voorlezen, woordclusters, digibordlessen, coöperatief werken, bussommen, cursorische kring… Er zijn prachtige methoden en materialen bedacht, om kinderen effectief door leerland te loodsen, in de beperkte tijd die we op school hebben.

Onze didactische aanpak is echter zó specialistisch geworden, dat iemand die er niet voor gestudeerd heeft de logische opbouw nog maar moeilijk kan doorgronden. Voor de meeste ouders is het bijna niet meer mogelijk om op het juiste moment de juiste leerprikkels te bieden aan hun kinderen, als het schoolzaken betreft. Het gevolg is, dat kinderen – onbewust en onbedoeld – steeds minder gerichte leerprikkels voor rekenen, taal en lezen krijgen in de thuissituatie.

Betere leerlingresultaten door actief ouderschap

Van de thuissituatie kan een groot effect uitgaan op de leerprestaties. Het is zeker mogelijk voor ouders om een thuissfeer te creëren, die het leren stimuleert. Hierbij valt bijvoorbeeld te denken aan voorlezen, helpen met huiswerk, stimuleren om te studeren, bezoeken aan de bibliotheek en het bezoeken van culturele evenementen.

Als het de school lukt om de thuissfeer te beïnvloeden, dan kan dit grote effecten hebben op de leerprestaties van kinderen. Door actief ouderschap denken wij dat het mogelijk is de ouder te benaderen als pedagogisch en didactisch partner.

Actieve betrokkenheid

Hoe te realiseren?

Ouders worden meestal wél geïnformeerd over de vorderingen van hun kind en hoe het eraan toe gaat in de klas, door middel van rapportgesprekken en ouderavonden, maar verder ondernemen scholen niet veel om ouders te betrekken bij het leren op school.

Leerkrachten vinden een actieve betrokkenheid van ouders belangrijk en zijn ook van mening dat dit meer zou moeten. Maar ze weten niet goed hoe dit is te realiseren. Ze zien barrières, voelen angst en onzekerheid en missen concrete handvatten om er professioneel mee aan de slag te gaan.

Samenwerkingsverband

In dit artikel noem ik een aantal praktische oplossingen en concrete handvatten, die bedacht zijn om de ouderbetrokkenheid op school te vergroten. De gedachten komen voort uit het project Samen werken aan leren van de Almeerse Scholen Groep, samen met de Hogeschool van Amsterdam. Vanuit de Hogeschool van Amsterdam wordt het project aangestuurd door de lector Maatwerk Primair Pabo Almere en de lector School en Omgeving in de grote stad. Het project zal op een aantal Almeerse en Amsterdamse scholen starten. Binnen het project wordt in de periode 2009-2011 het didactisch partnerschap verder uitgewerkt door ouders, leerkrachten, pabostudenten, lectoren en pabodocenten.

Ik zal eerst beschrijven wat onze plannen zijn om de ouderbetrokkenheid te vergroten. En daarna ga ik in op hoe we dat op de scholen kunnen organiseren.

Actief ouderschap in de praktijk

Informatie

Op de eerste plaats gaan we ervoor zorgen dat een ouder weet wat het kind op school doet. Op een blog op de website kunnen leerkrachten van week tot week bijhouden wat de kinderen leren en doen. En op informatieavonden krijgen de ouders uitleg over wat hun kind tot aan de eerstvolgende vakantie op school gaat leren.

Tips en handvatten

Op de tweede plaats is het belangrijk, dat ouders weten hoe ze hun kind het best thuis kunnen ondersteunen. De school kan tips en handvatten geven over wat de ouder thuis met het kind kan doen om de ontwikkeling te bevorderen en te versterken. Dat kan van alles zijn: oefeningen op het gebied van de sociaal-emotionele ontwikkeling, betere leerresultaten, sport en gezondheid, enzovoort. Ouders krijgen deze tips op informatieavonden of tijdens oudergesprekken.

Aansluiting

Ten derde kunnen de ouders op informatieavonden zélf ervaren wat hun kind meemaakt in zijn/haar ontwikkeling op school. (“Hoe leert mijn kind lezen?” “Hoe leert mijn kind schrijven?” “Hoe leert mijn kind rekenen?” Enzovoort.) Met deze informatie kan een ouder nóg beter aansluiten bij de ontwikkelingswereld van het kind.

Ieder een doel

Het is van belang dat school en ouders met elkaar afspraken maken. De school bepaalt samen met de ouder de te volgen strategie voor het kind voor de komende periode. (Ouder: “Waar besteedt de school aandacht aan de komende tijd?” School: “En wat gaat ú doen voor uw kind?”)

Tijdsinvestering

Om de beschreven aanpak te realiseren, moeten er in school een aantal zaken geregeld worden, die zich pas later weer “terugbetalen”. Daarom is het belangrijk, dat de schoolleiding én het team overtuigd zijn van het belang en de uiteindelijke winst van actieve ouderbetrokkenheid.

Bij het bedenken van oplossingen willen we aansluiten bij de tijdsinvestering, zoals die nu vaak op school georganiseerd is. We kunnen immers niet verwachten, dat leerkrachten een aantal uren per week extra gaan werken om actief ouderschap te realiseren.

Weblog

Op veel scholen is het nu al gebruikelijk, dat leerkrachten een weblog bijhouden. Om op zo’n weblog ook informatie over didactische thema’s aan te bieden, zullen er afspraken gemaakt moeten worden over de inhoud en het bijhouden ervan. Overigens is het mogelijk om via de website van de school nog veel meer diensten aan te bieden. Wat dacht u van een digitaal spreekuur of huiswerkhulp?

Een simpele oplossing is een link op de website van de school naar www.lereniseenmakkie.nl. Daar kan iedere ouder vragen over het schoolwerk van kinderen direct stellen via de chat.

Ouderavonden

De grootste verandering zit wellicht bij de ouderinformatieavonden. Er worden immers enkele ouderinformatieavonden in het jaarprogramma gepland. Als de school de keuze maakt voor actief ouderschap, dan moeten er ook duidelijke keuzes gemaakt worden voor de activiteiten, die de ouders aangeboden krijgen. Ik denk dat het verstandig is om bestaande activiteiten, waarbij het team ’s avonds aanwezig moet zijn, te vervangen door deze inhoudelijke ouderinformatieavonden. Laten we ervoor zorgen, dat de extra investeringen van de leerkrachten in het teken staan van samen werken aan leren.

Parent teacher

Affiniteit

Het geven van een inspirerende ouderavond voor de ouders van je eigen klas is geen gemakkelijke opgave. Lang niet iedere leerkracht is in staat om een boeiende ouderavond te geven. Daarom is het raadzaam om leerkrachten, die hier wél affiniteit mee hebben, in te zetten als parent teacher. Deze parent teachers kunnen dan eventueel ook in de klas van hun collega’s de ouderavond verzorgen. De groepsleerkracht is vanzelfsprekend wél aanwezig op deze avond over actief ouderschap, maar hoeft zich in dit geval niet te bekommeren om de presentatie, de opbouw en het voorzitten van de avond.

Vast schema

Iedere avond over actief ouderschap kan uit vier delen bestaan, die opgebouwd zijn volgens een vast schema:

Deel 1: informatie

Als start krijgen de ouders een stukje informatie over de ontwikkelingen, die de kinderen doormaken en de belevenissen van de kinderen in de komende periode. (Bijvoorbeeld: uw kind tussen de herfstvakantie en de kerstvakantie.)

Deel 2: contact

De ouders komen nu aan het woord. De parent teacher draagt er zorg voor, dat de ouders met elkaar in contact komen over opvoedingsvraagstukken en leervraagstukken.

Deel 3: ervaren

Het doel van dit gedeelte is, dat de parent teacher de ouders in een situatie plaatst, waardoor ze zélf kunnen ondervinden wat de kinderen ervaren tijdens hun leerproces. Op deze manier begrijpen ouders wat het belang is van een bepaalde didactische aanpak en worden ze gestimuleerd om de kinderen hier thuis mee te helpen.

Deel 4: huiswerk

De ouders krijgen iets mee naar huis om thuis te gaan doen met de kinderen. Hierbij valt te denken aan een boekje, een spelletje, een vaardigheid of een opdracht.

Thema’s

De thema’s, die op de ouderavonden aan bod kunnen komen, zijn onuitputtelijk. Van het aanleren van Russische teksten (om ouders te laten ervaren wat hun kind in moet zetten om te leren lezen) tot het uitspelen van bussommen (om de ouders te laten ervaren hoe het inzichtelijk rekenen is opgebouwd).

Inmiddels zijn er verschillende mensen bezig met het uitfilteren van methodes, om daaruit stukken te halen voor ouders, zodat er ingespeeld kan worden op de onderwerpen van de school. Er wordt gezocht naar gerichte leerprikkels, die ouders op een speelse manier aan hun kinderen kunnen geven en die een aanvulling zijn op ons programma op school. Er worden materialen ontwikkeld, die de ouders kunnen gebruiken. En voor de opbouw van de avonden worden instructies per klas en per lesmethode opgesteld, zodat er een soort oudermethode zal ontstaan.

Trainingen

Ook worden er trainingen voor de parent teacher ontwikkeld. Het vraagt immers veel van een leerkracht om een boeiende ouderavond te organiseren, die aansluit bij de belevingswereld van alle ouders in een klas.

De training voor de parent teacher bevat veel communicatie, presentatietechniek, eigen houding ten opzichte van ouders en de eigen rol in het team. Daarnaast moet ingespeeld worden op het feit, dat je in een klas met ouders te maken hebt met zowel de verschillen in niveau van de ouders als de verschillende niveaus van hun kinderen.

Oudergesprekken

De oudergesprekken zouden ook een ander accent moeten krijgen. Bij de traditionele tienminutengesprekken vertelt de leerkracht alleen hoe het met het kind gaat op school. Door te werken met avonden over actief ouderschap komt de nadruk meer te liggen op de vraag wat de ouder heeft gedaan én gaat doen in de komende periode.

Daarbij is natuurlijk van het grootste belang, dat de ouder goed weet wat er op school gebeurt én een goed beeld heeft van het functioneren van het eigen kind. Om dat mogelijk te maken, moet de ouder wél aanwezig zijn geweest op de avonden over actief ouderschap, terwijl hij/zij ook regelmatig de weblog moet bekijken. Bovendien moet de school heldere informatie geven in de rapporten van de kinderen.

Tot slot

Het vormgeven van actief ouderschap binnen een school is een ontwikkelproces. Als op dit moment de ouderavonden slecht bezocht worden, zal dit niet ineens veranderen met alleen een website en een parent teacher. Scholen zullen hier de tijd voor moeten nemen.

We moeten ons daarbij blijven realiseren, dat iedere ouder bij de inschrijving met veel ambitie voor zijn/haar eigen kind de school binnenstapt. Maar als de school zich alleen intern blijft richten op het verbeteren en verfijnen van de didactische aanpak, dan raakt de school de ouder kwijt! Alleen als we erin slagen om de ouders mee te nemen in het actief ouderschap, dan kan de school binnen enkele jaren écht een plek zijn, waar ouders en leerkrachten samen werken aan leren.

Veel succes!

Didactisch partnerschap

Basisschool Caleidoscoop in Almere participeert met drie andere scholen in het project Samen werken aan leren. Vanuit de Hogeschool van Amsterdam wordt het project aangestuurd door de lector Maatwerk Primair Pabo Almere en de lector School en Omgeving in de grote stad. Binnen het project wordt in de periode 2009-2011 het didactisch partnerschap verder uitgewerkt door ouders, leerkrachten, pabostudenten, lectoren en pabodocenten.

E-mail

Projectleider is David Kranenburg, directeur van de deelnemende basisschool Caleidoscoop in Almere en auteur van dit artikel. Voor vragen over actief ouderschap kunt u mailen met: davidkranenburg@eduspirit.nl.